Της Ζέζας Ζήκου


Απεργίες, διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις. Ο στόχος της λαϊκής οργής είναι «η ευρωπαϊκή παράνοια της λιτότητας», έγραψε πρόσφατα ο Πολ Κρούγκμαν στους New York Times. Ομως, όλες αυτές οι εκδηλώσεις εκφράζουν την ευρύτερη απόρριψη μιας πολιτικής ελίτ που καταργεί βασικά δημοκρατικά δικαιώματα, όπως η προστασία της εργασίας και η στήριξη της κοινωνίας.

Η Ευρωζώνη έχει παγιδευθεί σε ένα ζοφερό φαύλο κύκλο λιτότητας και ύφεσης. Η δυναμική της ύφεσης είναι ανησυχητική. Σύμφωνοι, δεν είναι ένα ολοκληρωμένο ριπλέι της Μεγάλης Υφεσης του ’30, αλλά αυτό δεν είναι παρηγοριά. Η ανεργία τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, παραμένει καταστροφικά υψηλή. Ηγέτες και θεσμοί απαξιώνονται όλο και περισσότερο. Και οι δημοκρατικές αξίες βρίσκονται υπό πολιορκία.

Οπως κάθε κατεστημένη εξουσία διαχρονικά, έτσι και οι πολιτικοί ηγέτες αναγκάζονται να δίνουν μάχες, συμμαχώντας με πρόσκαιρους και αμφιλεγόμενους συμμάχους. Οι πολιτικοί δεν τολμούν να τονώσουν τη ζήτηση, την κατανάλωση ή την απασχόληση. Δεν τολμούν ούτε να προσφέρουν ρευστότητα στην πραγματική οικονομία. Θεωρούν πως έχουν το «χρυσό κλειδί» της ευρωπαϊκής ανάκαμψης, κάτι όμως που δεν ισχύει. Πρόσφατα, ο επικεφαλής της ΕΚΤ, η γερμανική ηγεσία και η Ιταλία, τόνισαν ότι θα κάνουν τα πάντα για να σωθεί το νόμισμα. Το μόνο που άλλαξε είναι η γενικευμένη λιτότητα που καλύπτει την Ευρώπη και που έχει σκοπό να σώσει τα δάνεια των τραπεζών και να τις προστατέψει σε περίπτωση κάποιας χρεοκοπίας κράτους. Για να σωθεί όμως η Ευρωζώνη, η Ευρώπη θα πρέπει να ζει σε μόνιμη ύφεση, με τις χώρες της Μεσογείου σε οικονομική σκλαβιά, για χάρη ενός υπερτιμημένου νομίσματος.

Οχι, δεν πρόκειται για κινδυνολογίες. Τόσο στο πολιτικό όσο και στο οικονομικό μέτωπο είναι σημαντικό να μην πέσουμε στην παγίδα της σύγκρισης με το κραχ. Η υψηλή ανεργία δεν είναι «καλή», μόνο και μόνο επειδή δεν έχει φτάσει στα επίπεδα του 1933: και οι δυσοίωνες πολιτικές τάσεις δεν πρέπει να απορρίπτονται, μόνο και μόνο επειδή δεν έχει εμφανιστεί ακόμη κάποιος Χίτλερ.

Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία οφείλουν να συγκλίνουν σε μια πολιτική οικονομία και η καθεμιά να ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις τη Γερμανία. Ομως, κάτι τέτοιο είναι ακατόρθωτο.

Η σύγκρουση των διαφορετικών απαιτήσεων που έχει η κοινή γνώμη της Ευρώπης θέτει σε κίνδυνο τη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας. Ενώ η επιφυλακτικότητα μεταξύ των Ευρωπαίων δεν σταματάει να αυξάνεται, η αληθινή ευρωπαϊκή πρόκληση είναι πρωτίστως πολιτική. Αν δεν γίνουν γρήγορα πρόοδοι που θα δώσουν οξυγόνο στους Ευρωπαίους πολίτες που ασφυκτιούν από την ύφεση, την άνοδο της ανεργίας, την πολιτική και οικονομική περιθωριοποίηση της ηπείρου στη διεθνή σκηνή, η Γαλλία και η Γερμανία θα βρεθούν αντιμέτωπες με ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες ο λαϊκισμός θα θέτει σε κίνδυνο την κοινή ευρωπαϊκή πορεία.

Ναι. Η κρίση του ευρώ σκοτώνει το ευρωπαϊκό όνειρο. Οι απαιτήσεις για όλο και σκληρότερη λιτότητα, χωρίς καμιά αντισταθμιστική αναπτυξιακή προσπάθεια, έχουν κάνει διπλή ζημιά. Εχουν αποτύχει ως οικονομική πολιτική, επιδεινώνοντας την ανεργία χωρίς να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη: μια πανευρωπαϊκή ύφεση μοιάζει πλέον πιθανή, ακόμη κι αν η άμεση απειλή μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης έχει απομακρυνθεί. Και επίσης έχουν δημιουργήσει ένα τρομερό κύμα οργής, καθώς πολλοί Ευρωπαίοι έχουν εξοργιστεί, δικαίως ή αδίκως (ή και τα δύο), με αυτό που θεωρούν «υπερβολική εξάσκηση της γερμανικής ισχύος». Ουδείς γνώστης της ευρωπαϊκής Ιστορίας μπορεί να δει αυτήν την επιστροφή του κλίματος εχθρότητας χωρίς να νιώσει ρίγος.