Θα υπέθετε κάποιος ότι η λέξη «πατρίδα» έχει σήμερα παραγραφεί ουσιαστικά ελέω της σύλληψης του (νομικού) χρόνου, λες και επρόκειτο για κάποιο παλαιό αδίκημα σε ένα ξεραμένο γενεαλογικό δέντρο.

Και θα είχε δίκιο, τουλάχιστον ως ένα βαθμό.

Δεν είναι δύσκολο ούτως ή άλλως να κοιτάξει κάποιος τριγύρω και να εντοπίσει, έστω δειγματοληπτικά, τον επώδυνο διασυρμό οποιουδήποτε χαρακτηριστικού ταυτότητας (που είναι και ο πυρήνας κάθε πατρίδας).

Επώδυνο βέβαια αν πάρουμε ως δεδομένο ότι πρώτα διατηρήθηκε -η ταυτότητα- μες στους αιώνες και δεν κληρονομήθηκε απλά το φάντασμά της, αναίμακτα, μέσω κάποιας αρχαίας δοσοληψίας.

Αναμφίβολα η εξαφάνιση της πατρίδας είναι και η πιο εύκολη θέση που μπορεί να πάρει κάποιος σήμερα, η πιο μοδάτη θα έλεγα κιόλας. Οι φράσεις «δεν έχουμε κράτος», «ξεπουλάνε την πατρίδα», «δεν είμαστε Έλληνες εμείς» και τα λοιπά έχουν ποτίσει την πνευματική καθομιλουμένη, τόσο που ακόμα και τον Λεωνίδα, τον Θεμιστοκλή και τον Περικλή να φέρναμε με κάποιο μαγικό ραβδί δίπλα στους τσολιάδες, οι ντομάτες θα έπεφταν σύννεφο.

Στη φάση που είμαστε ούτως ή άλλως δεν μας ενδιαφέρει πλέον να μάθουμε οποιαδήποτε αλήθεια -η αρχαιότητα έχει πρωτίστως συνθηματικό χαρακτήρα- είτε αυτή είναι περιλάλητη είτε κρύφια. Απλά θέλουμε να συγκρινόμαστε με έναν πολιτισμό που έχουμε εξιδανικεύσει και να πλειοδοτούμε για μια ταυτότητα που έχουμε προ πολλού απολέσει.

Ο λόγος; Μας αρέσει να είμαστε υπό. Είναι ο αμυντικός μας μηχανισμός.

Λατρεύουμε να πολεμάμε 1000 ενάντια σε 200.000, να ρίχνουμε στο καναβάτσο αυτοκρατορίες ή να αντιστεκόμαστε μέχρι τελευταίας πνοής. Αντιστοίχως μας αρέσει και ο άλλος να είναι υπό, διότι έτσι νιώθουμε ακόμα πιο υπό.

Υπό νορμάλ συνθήκες πάντα.

Αυτό το «υπό» είναι ο μοναδικός τρόπος για να δικαιολογήσουμε το χάος που δημιουργούμε και την αθλιότητα που εκτρέφουμε. Ο μοναδικός τρόπος να κρύψουμε την αδυναμία διαχείρισης της ιστορίας μας -άρα και της πατρίδα μας- την οποία την χρησιμοποιούμε όπως και όποτε θέλουμε (και πάντα ανάλογα με την αδυναμία που θέλουμε να κρύψουμε.)

Όταν λοιπόν μεταναστεύσει κάποιος σε μια χώρα του εξωτερικού, που σε μεγάλο βαθμό λειτουργεί (το ξέρω, δεν είναι πολλές), π.χ. στη Νορβηγία, τότε αρχίζει να σκέφτεται την πατρίδα του και να κάνει συγκρίσεις. Εμείς οι Έλληνες, δίχως άλλο, είμαστε από τους καλύτερους σε αυτό (να η σύγκριση.)

Όσο περνάει ο καιρός, λοιπόν, και όσο βλέπει αυτός ο κάποιος τα πράγματα γύρω του να λειτουργούν, τόσο ξυπνάει το άγριο ένστικτο του χάους, με το οποίο ζούσε μέχρι σήμερα, σχεδόν ανήξερος. Οι διαστρεβλωμένες του ανάσες θέλουν να αντικαταστήσουν τις νεοαφιχθείσες ομαλές, οι καθαροί δρόμοι του προκαλούν απέχθεια, η ευγένεια των ανθρώπων τον αποξενώνει, η τήρηση των νόμων τον κάνουν να σκέφτεται παράνομα και, γενικά, ο οργανισμός του επαναστατεί σε οτιδήποτε μοιάζει ακέραιο, σωστό και, γιατί όχι, ηθικό.

Τα ανάποδα λοιπόν γίνονται κανονικά και τα εμμέσως πλην σαφώς δεν βγάζουν νόημα.

Δεν είναι όμως απλώς μια αντίδραση, η δύναμη της συνήθειας, η μοναξιά, ο ξεριζωμός (συγχωρέστε μου τη λέξη, οι καιροί την απαιτούν), η κλιματική αλλαγή. Δεν είναι η απώλεια της αίσθησης της ασφάλειας που παρέχει η οικεία γη ή η ανυπόφορη γνώση ότι δεν μπορεί απλά να βγει και να επιστρέψει στο σπίτι του (μετατρέποντας άθελά του έτσι τις αποστάσεις σε φυλακή.)

Ο απόλυτος τρόμος είναι όταν συνειδητοποιεί τι έχει καταντήσει να σημαίνει πατρίδα για αυτόν, γιατί πατρίδα του είναι ο χαμός, αυτό που κουβαλά μαζί του, αυτό που έφτιαξε τόσο καιρό για να καλύψει τις αδυναμίες του και να τιτανοποιήσει τις ψευδαισθήσεις του. Αυτό που είναι ασύμβατο με τη τάξη, την ευημερία και την προοπτική, αυτόν τον κοινό εφιάλτη που μοιραζόταν (και θέλει ακόμα να μοιράζεται) με εκατομμύρια άλλους καθημερινά. Άλλους που θα μπορούσαν, αν ήξεραν, να ξυπνήσουν σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Και μπορούν, είναι αλήθεια.

Ο απόλυτος τρόμος είναι πόσο άξαφνα έρχεται αυτή η γνώση, πόσο γρήγορα, όταν νιώθει κάποιος ότι απειλείται από αυτό που τον ωφελεί.