Επιμέλεια: Γιώτα Ηλιού, Μιχάλης Πολυδώρου





"Οι ωραίοι έχουν χρέη" και οι ωραίοι ως Ελληνες ακόμη περισσότερα. Πλέον μπήκε στη ζωή των νοικοκυριών και το περίφημο σπρέντ. Λίγοι καταλαβαίνουν τι ακριβώς σημαίνει, πολύ περισσότεροι όμως το νιώθουν ή θα το νιώσουν στην τσέπη τους. Το χρέος μας σε χρυσάφι ξεπερνά σε ύψος τον Πύργο του Αϊφελ, αλλά η ελληνική οικονομία μοιάζει με τον Πύργο της Πίζας. Πέφτει, δεν πέφτει, πέφτει, δεν πέφτει!

"Χρωστάμε και της Μιχαλούς", λέει η παροιμία. Ποια είναι όμως η σύγχρονη Μιχαλού; Πόσα χρωστάμε και που; Ποιοι είναι οι δανειστές μας; Τι δόση πληρώνουμε, τι σημαίνει χρεοκοπία, ποιες είναι οι επιπτώσεις σε καταθέσεις και αποταμιεύσεις, ποιός χάνει, ποιός κερδίζει; Απλές ερωτήσεις, δύσκολες απαντήσεις.

Τί είναι δημόσιο χρέος;

Όταν οι ανάγκες μιας χώρας δεν καλύπτονται από το ΑΕΠ (ακαθάριστο εγχώριο προϊόν) αυτή χώρα καταφεύγει στον δανεισμό. Το ποσό που χρωστάει είναι το δημόσιο χρέος, το οποίο συνήθως εκφράζεται σε ποσοστό του ΑΕΠ.

Χρέος είναι αυτό που χρωστάμε σήμερα συνολικά και προέρχεται από την συσσώρευση των ελλειμμάτων διαχρονικά. Συνήθως το χρέος αυξάνεται πιο γρήγορα από το άθροισμα των ελλειμμάτων, γιατί πολλές φορές τα ελλείμματα δεν περιλαμβάνουν όλες τις δαπάνες. Οι πρόσφατες αναθεωρήσεις, «έστειλαν» το δημόσιο έλλειμμα της χώρας στο 12,7% του ΑΕΠ

Πόσα χρωστάμε ως χώρα; Πόσο χρεωμένος είναι κάθε πολίτης; Ως χώρα χρωστάμε κάτι παραπάνω από την αξία που έχει όλος ο χρυσός των ΗΠΑ. Σε χρυσάφι, χρωστάμε δύο φορές το ύψος του Πύργου του Άιφελ.

Πάρτε μολύβι, χαρτί και ...κομπιουτεράκι:

326 δισ. ευρώ χρέος του Ελληνικού Δημοσίου για το 2010

+ 30 -40 δισ. ευρώ ομόλογα του Δημοσίου, που έχουν στην κατοχή τους τα ασφαλιστικά ταμεία και οι άλλοι φορείς του Δημόσιου τομέα (το λεγόμενο ενδοκυβερνητικό χρέος- απαιτείται μάλιστα «επικαιροποίηση» του ποσού αυτού)

+25 δισ. ευρώ δάνεια εγγυημένα από το Δημόσιο

+8 δισ. ευρώ χρέη για «δεδουλευμένα» προς κατασκευαστικές εταιρείες, προμηθευτές των νοσοκομείων και άλλους φορείς

+ 1,7 δισ. ομόλογα που θα δοθούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για χρέη προς αυτήν

+1,3 δισ. κόστος αποζημιώσεων εργαζομένων στην Ολυμπιακή

+1,0 δισ. κόστος αναδρομικής χορήγησης επιδομάτων

ΣΥΝΟΛΟ: 390 δισ. ευρώ χρέος, δηλαδή 120.000 ευρώ ανά τετραμελή οικογένεια. Αρα κάθε παιδί που γεννιέται χρωστά περί τα 30.000 ευρώ!

Στα 390 δις ευρώ πρέπει να προσθέσουμε και 450 δις ευρώ, το αναλογιστικό άνοιγμα των Ασφαλιστικών Ταμείων Επιπλέον, 280 δισ. ευρώ που αποτελούν τα χρέη επιχειρήσεων και ιδιωτών προς τις τράπεζες. Με λίγα λόγια χρωστάμε ένα σύνολο της τάξης του 1,1τρις. ευρώ!

Σε αυτά δεν περιλαμβάνεται το πακέτο στήριξης των τραπεζών ύψους μέχρι 28 δισ. ευρώ, μέρος του οποίου θεωρείται κάποιας μορφής «επένδυση» στο κεφάλαιο των τραπεζών, ενώ κάποιο άλλο μέρος αποτελείται από εγγυήσεις που θα αναγκασθεί να καλύψει το κράτος.

Τα ελλείμματα αφορούν τη διαφορά εσόδων – εξόδων (στα έξοδα δεν περιλαμβάνονται τα χρεολύσια) κάθε χρόνο. Ενώ κάθε νοικοκύρης προγραμματίζει τις δαπάνες του ανάλογα με τα έσοδα που εύλογα προσδοκά, στο Δημόσιο πρώτα θεσμοθετούμε παροχές και μετά αναζητούμε τους πόρους.

Εάν δηλαδή αθροίσουμε τις υποχρεώσεις του Δημοσίου Χρέους σε όλο το φάσμα της Δημόσιας Οικονομικής Δραστηριότητας, τότε η πραγματική υποχρέωση του Κράτους αντιστοιχεί στο 400% του ΑΕΠ, ποσοστό συγκλονιστικό.

Λογιστικά, τώρα, ο υπολογισμός του Δημοσίου Χρέους, σύμφωνα με τον επίσημο τρόπο καταμέτρησής του, ανέρχεται τώρα στο 133,6% του ΑΕΠ. Να θυμήσουμε ότι η κυβέρνηση Σημίτη το παρέδωσε στο 107% και η κυβέρνηση Καραμανλή στο 120%. Ωστόσο, αυτή η εικόνα είναι απλώς λογιστική. Το επί της ουσίας σύνολο των υποχρεώσεων του Δημοσίου ανέρχεται στο τετραπλάσιο του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος!

Πού χρωστάμε; Ποιοι είναι οι δανειστές μας;

Ο δανεισμός του κράτους γίνεται κυρίως μέσω των εκδόσεων κρατικών ομολόγων και μέσω του ΟΔΔΗΧ, του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους. Εκδίδονται πενταετή, δεκαετή, ακόμα και 30ετή ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου.

Δανειστές μας είναι μεγαλοεπενδυτές που δρουν μέσω επενδυτικών οίκων ανά τον κόσμο, χρηματοοικονομικοί οίκοι και τράπεζες, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων, ενώ τα ομόλογα κρατών αγοράζονται επίσης και από άλλα κράτη. Πάντως, οι περισσότερες αγορές ομολόγων γίνονται από το χρηματοοικονομικό κέντρο του Λονδίνου στη Μεγάλη Βρετανία, το γνωστό City. Με άλλα λόγια αυτοί οι Οικοι που μας υποβαθμίζουν, αυτοί και μας δανείζουν με το επιτόκιο στα ύψη.

Τί δόση πληρώνει το ελληνικό κράτος για την αποπληρωμή;

Ζούμε με δανεικά. Ακόμα και για να αγοραστεί ένα φωτοτυπικό μηχάνημα από μία δημόσια υπηρεσία, το κράτος πρέπει να δανειστεί.

Από τα 57 δισ. ευρώ φόρους που «θέλει» να εισπράξει το Δημόσιο – θεωρητικά –το 2010, τα 40 δισ. ευρώ και πλέον, θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή τόκων και χρεολυσίων. Τα υπόλοιπα, δεν φθάνουν ούτε για τους μισθούς και τις συντάξεις.

Το ποσό που καταβάλλεται κάθε χρόνο για την αποπληρωμή των «δανεικών», είναι μεγαλύτερο από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από όσες δαπάνες αναλογούν σε σημαντικά υπουργεία, όπως το Άμυνας, της Ανάπτυξης κ.λπ.

Η απότομη αύξηση του κινδύνου που συνοδεύει τον ελληνικό δανεισμό, δηλαδή της διαφοράς αποδόσεων 10ετών ελληνικών και γερμανικών κρατικών ομολόγων, το spread, διαφοροποιεί κάθε φορά το ποσό που πρέπει να αποπληρώσουμε για τον δανεισμό μας. Για παράδειγμα, η αύξηση του spread κατά 0,10%, μπορεί να απαιτήσει επιπλέον 10 δισ. ευρώ ετησίως.

Θυμίζουμε ότι μέχρι πρόσφατα οι ελληνικές τράπεζες κερδοσκοπούσαν (carry trade) αγοράζοντας τους ομολογιακούς τίτλους που εξέδιδε το ελληνικό κράτος με 4,5% και καταθέτοντάς τους ακολούθως ως ενέχυρο δανείζονταν με 1% από την ΕΚΤ, ώστε να συνεχίσουν τις επενδύσεις αυτές καρπούμενες τη διαφορά. Όμως, οι αγορές μακροχρόνιων τίτλων αποτελούν μεσομακροχρόνια επένδυση, ενώ ο δανεισμός των ίδιων των τραπεζών είναι βραχυχρόνιος. Τώρα, λοιπόν, που πρέπει να αποπληρώσουν την ΕΚΤ, οι εγχώριες τράπεζες χάνουν τη δυνατότητα να αγοράζουν ελληνικά κρατικά ομόλογα. Κάμψη της ζήτησης ισοδυναμεί με αύξηση του κόστους διάθεσής τους (επιτόκιο) στη διεθνή αγορά.

Είναι δυνατόν να μηδενίσουμε το δημόσιο χρέος;

Όχι. Η αύξηση του κόστους του ελληνικού κρατικού δανεισμού, θεωρείται βέβαιη και θα έχει ανοδική συνέχεια γιατί η ελληνική οικονομία παραμένει στην ύφεση και έχει πέσει στην παγίδα του χρέους.

Δηλαδή, δανείζεται για να εξυπηρετήσει τα χρέη της τα οποία έχουν αποκτήσει αυτοτροφοδοτούμενη δυναμική, αφού δεν παράγονται πρωτογενή πλεονάσματα.

Ο μόνος δρόμος, σύμφωνα με τους οικονομολόγους, είναι αυτός των ριζικών διαρθρωτικών αλλαγών. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό που χρειάζεται πρώτα και πάνω από όλα είναι να περιοριστούν οι σπατάλες του δημοσίου και να αναδιαρθρωθούν οι περιβόητοι και διαβόητοι φοροελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους.

Εάν η «λυπητερή» που αναπόφευκτα θα πληρώσει το ελληνικό κράτος δεν επιμερισθεί με κοινωνικά δίκαιο τρόπο, ώστε να αλλάξει και ο τρόπος λειτουργίας της οικονομίας, τότε η χώρα θα κινδυνεύει να βυθιστεί σε παρατεταμένη κρίση.

Υπάρχει χώρα που δεν χρωστά; Ποια χρωστά τα λιγότερα;

Τα μεγαλύτερα ελλείμματα στην ΕΕ εμφάνισαν η Ιρλανδία (7,1% του ΑΕΠ), η Μεγάλη Βρετανία (5,5%), η Ρουμανία (5,4%), η Ελλάδα (5%), η Μάλτα (4,7%), η Λετονία (4%) και η Πολωνία (3,9%).

Πλεονάσματα παρουσίασαν το 2008 η Φινλανδία με 4,2%, η Δανία με 3,6%, το Λουξεμβούργο με 2,6%, η Σουηδία με 2,5%, η Βουλγαρία με 1,5%, η Ολλανδία με 1% και η Κύπρος με 0,9%.

Τι σημαίνει χρεοκοπία;

Χρεοκοπία σημαίνει παύση πληρωμών των υποχρεώσεων. Μια χώρα πληρώνει κεφάλαιο και τόκους από τα δάνεια που έχει πάρει έχοντας δυο βασικές πηγές: Τους φόρους και τον νέο δανεισμό.

Συνήθως όταν κάποιος δηλώνει παύση πληρωμών, παρεμβαίνει το ΔΝΤ και γίνεται κάποια ρύθμιση. Υποχρεούται να καταβάλει ένα μέρος για να μπορεί να μετέχει των διεθνών συναλλαγών. Αυτό όμως έχει και τις συνέπειές του, διότι το ΔΝΤ επιβάλλει τους όρους του και στην ουσία είναι αυτό που ασκεί την οικονομική πολιτική.

Ποιοι χάνουν:

α) Οι πρώτοι που χάνουν από μια χρεοκοπία πάντα είναι οι δανειστές.

β) Μετά χάνει αυτός που χρεοκοπεί. Κατʼ αρχήν δεν είναι αξιόχρεος και δεν τον δανείζει κανένας. Μόνο τοκογλύφοι και αυτοί με υψηλά επιτόκια και σοβαρές εμπράγματες εγγυήσεις.

Ομόλογα του ελληνικού κράτους έχουν: ξένοι ιδιώτες και θεσμικοί και Έλληνες ιδιώτες και θεσμικοί. Όλοι αυτοί χάνουν. Μεγάλες ποσότητες ομολόγων του ελληνικού κράτους έχουν οι ελληνικές τράπεζες. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες θα γράψουν μεγάλες ζημιές σε μια περίοδο που χάνουν και από αλλού. Αυτό ενδεχομένως θα δημιουργήσει πανικό στους αποταμιευτές που θα τρέξουν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους. Εικόνες κατάρρευσης.

Αυτός είναι και ο λόγος που σε κρίσιμες περιόδους οι αρχές κλείνουν τις τράπεζες για όσο χρειαστεί. Χωρίς τραπεζική ρευστότητα όμως η οικονομική δραστηριότητα της χώρας μειώνεται δραματικά. Άρα, μειώνονται τα έσοδα από φόρους. Χωρίς χρήματα από δάνεια ή από φόρους το κράτος δεν μπορεί να εκπληρώσει βασικές λειτουργίες.

Κινδυνεύουν καταθέσεις & μετοχές

Τυπικά οι ιδιωτικές καταθέσεις είναι διασφαλισμένες. Ουσιαστικά όμως σε μια κρίση πανικού αν πάμε αύριο όλοι να ζητήσουμε τις καταθέσεις μας από τις τράπεζες αυτές δεν υπάρχουν.

Η αξία των μετοχών σε ένα τέτοιο περιβάλλον πέφτει δραματικά. Κάποιες εταιρείες βάζουν λουκέτο. Το πρόσφατο παράδειγμα στη χρεοκοπία της Αργεντινής είναι χαρακτηριστικό. Το κόστος για την ευρωζώνη θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το να τείνουν χείρα βοηθείας. Χείρα βοηθείας βέβαια θα σημάνει και επίτροπο δημοσιονομικής εξυγίανσης.

Σύμφωνα με το Foreign Policy (τεύχος Ιαν/Φεβ 2009) οι 5 χώρες με τις μεγαλύτερες πιθανότητες για να ακολουθήσουν την Ισλανδία στο δρόμο της χρεοκοπίας είναι κατά σειρά: Μεγ. Βρετανία, Λετονία, Ελλαδα, Ουκρανία, Νικαράγουα.

Το κοινό σημείο των 5 χωρών της παραπάνω λίστας είναι το τεράστιο χρέος. Το κρίσιμο και για τις πέντε χώρες είναι να μπορέσουν να συνεχίσουν να δανείζονται, κάτι εξαιρετικά δύσκολο γιατί οι πάντες «είναι στη γύρα» για να βρουν δανεικά, ακόμα και χώρες που δεν έχουν άμεσο και πιεστικό πρόβλημα (με πρώτες και καλύτερες τις ΗΠΑ). Το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτοί που υποτίθεται ότι αγοράζουν τα ομόλογα (άρα δίνουν τα “δανεικά”) είναι κυρίως τράπεζες και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που δεν είναι βέβαιο ότι δεν είναι οι ίδιοι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας! Φαύλος κύκλος.

Η διαφορά της Ελλάδας από τις άλλες 4 χώρες της λίστας είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει το δικό της νόμισμα. Το Euro είναι αλήθεια μας έχει γλιτώσει από χειρότερες καταστάσεις μέχρι στιγμής, αλλά αν η κρίση συνεχιστεί, οι εξελίξεις θα είναι απρόβλεπτες. Οι υπόλοιπες 4 χώρες έχουν τη διέξοδο να τυπώσουν επιπλέον χρήμα και να προσποιηθούν ότι πληρώνουν προσωρινά κάποιες από τις υποχρεώσεις τους (και να μειώσουν με μια υποτίμηση το χρέος τους), με αντίτιμο όμως -μεσοπρόθεσμα- την κατάρρευση του νομίσματος τους και την εκτόξευση του πληθωρισμού.

Χρωστάμε και της Μιχαλούς

Συμπέρασμα, «χρωστάμε και της Μιχαλούς». Μια εκδοχή για την προέλευση της φράσης αναφέρει ότι στα χρόνια του Όθωνα βρισκόταν σε κάποιο σοκάκι του Ναυπλίου η ταβέρνα της Μιχαλούς. Η Μιχαλού ήταν παραδόπιστη και εκμεταλλεύτρια. Είχε περιορισμένη πελατεία, στην οποία έκανε πίστωση για ένα ορισμένο διάστημα, όμως αλίμονο σε όποιον δεν ήταν συνεπής. Μετά την παρέλευση της προθεσμίας, η Μιχαλού ξεφτέλιζε κυριολεκτικά τους άτυχους οφειλέτες της.

Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και κάποιος ευσυνείδητος, ο οποίος αδυνατώντας να βρει χρήματα για να εξοφλήσει τη Μιχαλού, γύριζε μέρα και νύχτα στους δρόμους παραμιλώντας. Και αν κανείς ρωτούσε τους περαστικούς τι έχει αυτός ο άνθρωπος, του απαντούσαν «Αυτός χρωστάει της Μιχαλούς». Μπορεί η εκδοχή αυτή να είναι κατασκευασμένη, να μην ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα, το βέβαιο είναι όμως ότι στη σύγχρονη Ελλάδα "παραμιλάμε" από τα χρέη!


nooz.gr

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...