Financial Times

Ένας από τους πυλώνες πάνω στους οποίους χτίσθηκε το ευρώ, ήταν και η αρχή της «μη διάσωσης». Όταν όμως η κρίση εθνικών χρεών χτύπησε την ευρωζώνη, αυτή η αρχή εγκαταλείφθηκε. Και επειδή η Ελλάδα, η Ιρλανδία, και η Πορτογαλία δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τα αβάσταχτα χρέη τους, δημιουργήθηκε ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός οικονομικής βοήθειας.

Η βοήθεια δόθηκε με αντάλλαγμα την υποχρέωση των κρατών να εφαρμόσουν αυστηρά δημοσιονομικά μέτρα, ώστε τα νέα και υψηλότερα πλέον χρέη τους να είναι διαχειρίσιμα στο μέλλον.

Όμως το μοντέλο που εφαρμόσθηκε, με σκοπό την επίλυση της κρίσης χρέους, ανεβάζει τα επίπεδα των χρεών. Ένα παράδειγμα είναι αυτό της Πορτογαλίας, που πήρε δάνειο ύψους €78 δισ. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στο 47% του ΑΕΠ της χώρας για το 2010, αυξάνοντας έτσι το δημόσιο χρέος της στο 120% του ΑΕΠ.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, ότι ο μηχανισμός αυτός βοηθά τις χώρες, αφού αν και σκληρές, οι συνθήκες αποπληρωμής είναι κατά πολύ πιο εύπεπτες από τις αντίστοιχες της εξυπηρέτησης του αρχικού χρέους. Όμως, τα εθνικά χρέη των χωρών θα αυξηθούν ως ποσοστό επί των ΑΕΠ τους.

Τα χρέη της Ισπανίας, Ελλάδας, Ιρλανδίας, και Πορτογαλίας, αναμένεται να είναι υψηλότερα μέχρι το τέλος του 2012, από ότι ήταν στις αρχές της κρίσης.

Μήπως όμως αυτή η συσσώρευση χρεών αποτελεί προπομπό πτωχεύσεων; Ίσως, αλλά όχι απαραίτητα. Μια άμεση χρεοκοπία θα είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κραδασμών στις αγορές, εξαιτίας της μεγάλης έκθεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών στο χρέος των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Επομένως, οι κυβερνήσεις βολεύονται αναβάλλοντας την ημέρα του λογαριασμού, και συνεχίζουν να πετάνε λεφτά στις εν κινδύνω ευρισκόμενες χώρες, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν εσωτερικές οικονομικές αναταραχές.

Συνεπώς, και όσο υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα από πλευράς ΕΕ και ΔΝΤ, το παιχνίδι αυτό θα συνεχίζεται. Βασίζεται στο ψέμα ότι η κρίση είναι απλά ένα προσωρινό πρόβλημα ρευστότητας, και ότι η χρηματοδότηση των κρατών θα τα βοηθήσει να κάνουν όλες εκείνες τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα τα βοηθήσουν να επανέλθουν στις αγορές. Με άλλα λόγια, υπάρχει πίστη ότι τα κράτη αυτά θα ξεπεράσουν τη πρόβλημα χρέους.

Για να αποδείξουν ότι αυτό το σενάριο είναι βιώσιμο, έχουν σκαρφιστεί διάφορες ασκήσεις βιωσιμότητας. Στη πραγματικότητα όμως, η κατάσταση αυτή θα ισχύει μόνο εφόσον υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα για να συνεχιστεί όλη αυτή η φαντασίωση.

Η όλη κατάσταση θυμίζει «το κόλπο της πυραμίδας» (Ponzi scheme). Κάποιοι από τους πρώτους δανειστές εξοφλούνται με τα επίσημα δάνεια, τα οποία επίσης χρηματοδοτούν τα εναπομείναντα πρωτογενή ελλείμματα. Όταν αποδειχθεί ότι αυτά τα κράτη δεν θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στις αυστηρές συνθήκες λιτότητας που τους έχουν επιβληθεί, και άρα δεν θα μπορούν να βγουν στις αγορές, αυτά τα δάνεια θα διπλώσουν, και θα ενισχυθούν από τα μέλη της ευρωζώνης και των διεθνών οργανισμών.

Εδώ όμως μιλάμε για την Ελλάδα, και όχι για το Τσάντ. Πιστεύει κανείς πως το ΔΝΤ θα διακόψει τη χρηματοδότηση, αν δεν τηρηθούν οι κανόνες; Εξάλλου, αυτή η «πυραμίδα» του δημοσίου, είναι πολύ πιο ελαστική από μια αντίστοιχη του ιδιωτικού τομέα. Σε ένα ιδιωτικό κόλπο, η πυραμίδα καταρρέει αν δεν βρεθούν αρκετοί νέοι επενδυτές που θα πληρώσουν ώστε να πληρωθούν οι παλιότεροι. Σε μια δημόσια όμως πυραμίδα όπως είναι η σημερινή, το κόλπο μπορεί, θεωρητικά, να διαρκέσει επ άπειρον. Όσο υπάρχει δημόσια χρηματοδότηση, τα χρέη των περιφερειακών χωρών μπορούν να αυξάνονται, χωρίς ούτε καν ένα υποθετικό όριο.

Ισχύει όμως κάτι τέτοιο; Οι όποιοι περιορισμοί είναι πολιτικοί και όχι οικονομικοί. Ήδη αρχίσαμε να βλέπουμε κάποιες αντιρρήσεις να διατυπώνονται σε σχέση με τη σημερινή μορφή της πυραμίδας, αλλά έχουμε ακόμη χρόνο. Είναι φανερό, πως αν δεν υπάρξουν σύντομα πολιτικοί λόγοι, η πρώτη αναπόφευκτη χρεοκοπία θα επιτραπεί μόνον όταν το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού χρέους περάσει από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα.

Όπως σε κάθε πυραμίδα, έτσι και εδώ, αυτός που θα πληρώσει τη νύφη θα είναι ο τελευταίος που θα βρεθεί με το χρέος στα χέρια του. Σε μια τέτοια περίπτωση, τον λογαριασμό θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι, αντί για τους αρχικούς επενδυτές που έκαναν λάθος επιλογές.

Ένα τέτοιο αποτέλεσμα είναι καλό ή κακό; Εξαρτάται από το πώς υπολογίζεται το κέρδος με βάση το χρόνο που κερδήθηκε. Μια σημερινή τραπεζική κρίση είναι πιο βλαπτική για την ευρωπαϊκή οικονομία, απ ότι μια μελλοντική διαγραφή χρέους; Ή εναλλακτικά, η αναγνώριση της πραγματικότητας και η αποδοχή μιας αναδιάρθρωσης σήμερα είναι προτιμότερη από την μελλοντική επιβάρυνση των φορολογουμένων;

Στο φινάλε, η απόφαση είναι πολιτική. Αλλά καλά θα ήταν να λέγαμε τα πράγματα με το όνομά τους. Οι ευφημισμοί μπορεί να είναι χρήσιμοι βραχυπρόθεσμα, αλλά όταν το κόλπο διαρκεί, τότε πρέπει να το αναγνωρίζουμε για αυτό που είναι: Μια πυραμίδα.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...