Η εποχή των τεράτων
Του Δημήτρη Β. ΤριανταφυλλίδηΟ παλιός κόσμος πέθανε,
ο καινούριος παλεύει για να γεννηθεί.
Ζούμε στην εποχή των τεράτων.
Αντόνιο Γκράμσι
Στην Ελλάδα του σήμερα το μεγαλύτερο κόμμα, είναι εκείνο του διχασμού. Η νεότερη, άλλωστε, ιστορία αυτού του τόπου είναι γεμάτη από διχασμούς. Ο εμφύλιος του 1826, ο διχασμός ανάμεσα στους υποστηρικτές του Καποδίστρια και τους εχθρούς του, οι φίλοι των Βαυαρών και οι αντίπαλοί τους, οι συνταγματικοί και οι βασιλόφρονες, οι Τρικουπικοί και οι Δεληγιαννικοί, οι Βενιζελικοί και οι Λαϊκοί, οι αριστεροί και οι αντικομμουνιστές, οι δεξιοί και τα «μιάσματα», οι χουντικοί και οι αντιστασιακοί, οι οπαδοί της «Αλλαγής» και οι οπαδοί του «Σκότους», οι εκσυγχρονιστές και συντηρητικοί, οι πιστοί των Ολυμπιακών Αγώνων και οι σκεπτικιστές, οι θιασώτες του μνημονίου και οι αντιμνημονιακοί.
Τα παραπάνω παραδείγματα μόνο τυχαία δεν είναι. Η Ελλάδα είναι μια χώρα, στην οποία εξακολουθούν να κυριαρχούν οι προνεωτερικές μορφές κοινωνικών σχέσεων. «Οι δεσμοί αίματος», οι φατρίες, το ατομικό συμφέρον, υπερίσχυσαν στην πρόσφατη ιστορία της. Το αποκορύφωμα αυτής της πορείας είναι η περίοδος μετά το 1974 όπου επικράτησε ο ευδαιμονικός ατομικισμός και η λατρεία της ατομικιστικής ευμάρειας με κάθε κόστος, το βόλεμα, τα φτηνά δανεικά, η κουλτούρα του παρτάκια και η θεοποίηση του λαμόγιου, υπονομεύοντας το θεμέλια ολόκληρης της κοινωνίας.
Είναι η περίοδος όπου στη χώρα καλλιεργούνται οι μεγάλοι μύθοι, οι «μεγάλες αφηγήσεις», η σύγχρονη συλλογική και ατομική μυθολογία. Είναι τα χρόνια όπου ιδρύονται και γιγαντώνονται τα εργαστήρια παραγωγής κομματικών στελεχών. Είναι οι καιροί που εκπαιδεύεται και ανδρώνεται το λεγόμενο «πολιτικό προσωπικό» της χώρας. Ανεπάγγελτοι συνήθως, άνθρωποι που δε τόλμησαν να βγουν στη παλαίστρα της ζωής και να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους, παιδιά του «κομματικού σωλήνα», της τεχνητής αναπαραγωγής και της κοπτάτσιας των ηγεσιών. Είναι η εποχή όπου κομματικές ηγεσίες και οπαδοί εκπληρώνουν το κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση της Βίβλου.
Το τελευταίο διάστημα η Ελλάδα ολοένα και πιο πολύ μοιάζει με τη Δημοκρατία της Βεϊμάρης. Το πολιτικό σύστημα της χώρας, το οικοδόμημα της λεγόμενης «Μεταπολίτευσης» προφανώς πνέει τα λοίσθια, μέσα στον ορυμαγδό και τη χλαπαταγή της κατάρρευσης, της σκόνης και των χαλασμάτων. Το φάντασμα ενός νέου διχασμού πλανάται πάνω από τη χώρα, το φάντασμα του διχασμού εξαιτίας του Μνημονίου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο αυτό, αφού η χώρα δεν έχει, ακόμη κλείσει τους λογαριασμούς της με τον προηγούμενο μεγάλο διχασμό, το διχασμό του εμφυλίου πολέμου.
Τον διχασμό του εμφυλίου πολέμου 1946 – 1949, η ελληνική κοινωνία ποτέ δεν τον ξεπέρασε. Εδώ και 60 και πλέον χρόνια, ο εμφύλιος αυτός σπαραγμός, στοιχειώνει την ελληνική κοινωνία. Και είναι φυσικό να συμβαίνει αυτό, αφού οι δύο παρατάξεις που ενεπλάκησαν σ’ αυτόν, δεν τόλμησαν να ανοίξουν ένα δημόσιο διάλογο πάνω στα αίτια αυτής της καταστροφής, πάνω στις ευθύνες της κάθε παράταξης και, στη συνέχεια, να συγχωρήσουν η μία την άλλη. Μέχρι σήμερα η Ελλάδα στοιχειώνεται από τους άκλαυτους και άταφους νεκρούς του εμφυλίου πολέμου και των δύο παρατάξεων. Αντί να γίνει αυτό, η μεν παράταξη των νικητών φέρθηκε με πρωτοφανή σκληρότητα απέναντι στους ηττημένους, θέλοντας να τους εξοντώσει όχι μόνο στρατιωτικά και πολιτικά αλλά και φυσικά. Προσπαθώντας να εξαγοράσει τις ενοχές της, γιατί υπέθαλψε, ενσωμάτωσε στο νέο κρατικό μηχανισμό και εν τέλει αντάμειψε τους δοσίλογους και τους συνεργάτες των κατακτητών, εξέθρεψε ένα κράτος, όπου οι παρακρατικοί μηχανισμοί είχαν τον πρώτο λόγο στη λήψη των αποφάσεων, στη δίωξη των αντιπάλων, στην εγκαθίδρυση ενός αστυνομικού κράτους που όμοιο του δεν υπήρχε στη δημοκρατική, μεταπολεμική Ευρώπη.
Η άλλη παράταξη, των ηττημένων, θέλοντας να διατηρήσει τις δυνάμεις της και να επεκτείνει την πολιτική της επιρροή σε καθεστώς παρανομίας ή ημιπαρανομίας, διώξεων, εξοριών και φυλακίσεων, προχώρησε στην αγιοποίηση προσώπων και καταστάσεων που αποτελούσαν το κόκκινο πανί για τους πολιτικούς της αντιπάλους. Ούτε η μια όμως, ούτε η άλλη, θέλησαν ποτέ να συζητήσουν σοβαρά μεταξύ τους, έτσι ώστε να μπει ένα τέλος.
Εξήντα και πλέον χρόνια μετά τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου και 45 χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, η χώρα ζει και χορεύει με τους εφιάλτες της. Ο διχασμός παραμένει ζωντανός στο συλλογικό υποσυνείδητο και αναζητά τη χαραμάδα απ’ όπου θα εξαπολύσει, για άλλη μια φορά, τους δαίμονες του. Αυτή τη φορά, τα πράγματα θα πάρουν κατακλυσμιαίες διαστάσεις. Οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, βασισμένες πάνω στον ορθό λόγο, αναζητούν και θα βρουν λύσεις στα δομικά προβλήματα που ανέκυψαν από την πρόσφατη κρίση. Στην Ελλάδα θα στήνουμε την ίδια στιγμή λαϊκά δικαστήρια ή έκτακτα στρατοδικεία για να δικάσουμε τους «αντιπάλους». Ήδη βροχή πέφτουν οι κατάρες, οι κατηγόριες, οι απειλές, επί δικαίων και αδίκων. Η κατάσταση θυμίζει τα λόγια του Δία στην Ηλιάδα ότι «οι Έλληνες υποφέρουν περισσότερο απ’ όσο τους αξίζει εξαιτίας της διχόνοιας τους».
Οι πρωταγωνιστές της πολιτικής σκηνής, τα κόμματα και οι ηγεσίες τους ζαλισμένοι, αμήχανοι και τρομοκρατημένοι, παρακολουθούν την κατάρρευση με μπορώντας να αρθρώσουν λόγο και, πολύ περισσότερο, να καταθέσουν προτάσεις διεξόδου από τη χώρα. Το ΠΑΣΟΚ, σα περιπλανώμενος θίασος μαθητευόμενων μάγων, μετράει αποτυχίες στη διαχείριση της κρίσης. Η ΝΔ, ονειρεύεται την «επανεκκίνηση» της οικονομίας με μαγικά τρικ που θα τα βγάλει από το καπέλο του ο αρχηγός της, ο οποίος περιστοιχίζεται από συμβούλους που αρθρογραφούν συχνά – πυκνά αναφερόμενοι στους ανδρικούς γενετικούς αδένες. Από τα κόμματα της αριστεράς, το ΚΚΕ πιστό στη μονολιθική του στρατηγική τη μια μέρα προτείνει έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την άλλη δηλώνει πως η έξοδος από τη ζώνη του ευρώ θα ήταν καταστροφική.
Ο Συν – Σύριζα, ως συνονθύλευμα συνιστωσών με διαφορετικές στρατηγικές και στόχους παραπαίει ανάμεσα στο Νέο Μπολσεβικισμό και την αναζήτηση μιας Νέας Μεγάλης Αφήγησης και τις ατελέσφορες ακτιβιστικές δράσεις μόνο και μόνο για να ικανοποιηθεί η «επαναστατική βουλιμία» ορισμένων που δεν θέλησαν να μεγαλώσουν. Η Δημοκρατική Αριστερά, όταν ξεπερνάει τους φόβους της μη τυχόν και πλευροκοπηθεί από τα άλλα κόμματα της ευρύτερης αριστεράς, παρουσιάζει νουνεχείς και τεκμηριωμένες προτάσεις, μόνο που το γενικότερο κλίμα των κραυγών, των κούφιων συνθημάτων και της πλειοδοσίας σε επαναστατικά συνθήματα δεν την ευνοεί και η φωνή της δεν ακούγεται. Τα ρετάλια κομμάτων που βρίσκονται στο άκρο της αριστεράς διαβιούν μέσα στη συλλογική τους ονείρωξη για δημιουργίας επαναστατικών συνθηκών και κατάληψη της εξουσίας, η επιρροή τους όμως δεν υπερβαίνει τους ενοίκους ενός τηλεφωνικού θαλάμου.
Τέλος, ο ΛΑ.Ο.Σ, με την επαμφοτερίζουσα και τυχοδιωκτική του πολιτική, θέλει να στεγανοποιήσει το πολιτικό του ακροατήριο, ευελπιστώντας στη συν-διαχείριση της δεξιάς πολυκατοικίας το βράδυ των εκλογών, έχοντας τη δική του ατζέντα που κολακεύει τα αυτιά των πολιτών μεν, αλλά δεν προσφέρει την παραμικρή πολιτική πρόταση. Αν δεχτούμε το αξίωμα ότι τα κόμματα εκφράζουν υπαρκτές πολιτικές ανάγκες, είναι προφανές ότι τα υπάρχοντα κόμματα έπαψαν προ πολλού να εκπληρώνουν αυτή την προϋπόθεση.
Οι πολίτες, «αγανακτισμένοι» και μη, προσπαθούν να μαντέψουν το άμεσο μέλλον, εν μέσω μιας καταιγίδας προπαγάνδας, παραπληροφόρησης και εικοτολογίας. Ο πληθυσμός της χώρας έχει χωριστεί στους πολέμιους του Μνημονίου και σ’ εκείνους που περιμένουν να δουν προς τα πού θα πάνε οι εξελίξεις. Υπερασπιστές του Μνημονίου είναι ελάχιστοι και αυτοί χωρίζονται σ’ εκείνους που είναι ταγμένοι στην υπεράσπιση συγκεκριμένων συμφερόντων και σ’ εκείνους που βλέπουν στο Μνημόνιο τη τελευταία ευκαιρία εξορθολογισμού της χώρας.
Το μόνο σίγουρο είναι πως η Ελλάδα ως χώρα και ως κοινωνία θα αλλάξει δραματικά. Το υπάρχον πολιτικό σύστημα αλλά και οι κοινωνικές σχέσεις που οικοδομήθηκαν με βάση τους «δεσμούς αίματος» καταρρέει. Το νέο, το καινούριο δεν έχει φανεί ακόμη στο ορίζοντα. Η ατμόσφαιρα είναι θολή και το μόνο που διακρίνεται είναι η σκιά των τεράτων που κυκλοφορούν πια ανάμεσα μας. Τέρατα, δράκοντες, κακοί μάγοι, όλοι μαζί στην αγορά, στο δήμο, μαζί με τους πολίτες που σαστισμένοι παλεύουν να βρουν μια αχτίδα φωτός. Το Μνημόνια, η τρόικα, οι δανειστές, οι απεχθείς δανειακές συμβάσεις, το ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου, η εθνική μειοδοσία, η εθνική προδοσία, η συνωμοσία του σύμπαντος κατά της Ελλάδας, είναι μερικά μόνο ονόματα από τα τέρατα που κυκλοφορούν.
Μαζί με τα τέρατα κυκλοφορούν και καρικατούρες. Καρικατούρες «ταγών» που στο διάβα της ζωής τους εγκωμίασαν όλους τους πρωθυπουργούς της χώρας, που διακόνησαν τη δημοκρατία ως βουλευτές όχι ενός αλλά πολλών κομμάτων διαδοχικά, που υπηρέτησαν τον τόπο ως υπουργοί, έστω και άνευ χαρτοφυλακίου. Υπάρχουν κι άλλες καρικατούρες, εκείνες των υποτιθέμενων πνευματικών ανθρώπων που περιφέρονται στην αγορά εκτοξεύοντας πομφόλυγες και βερμπαλισμούς εκ του ασφαλούς και στη συνέχεια δειπνούν σε ακριβά εστιατόρια, στα οποία πηγαίνουν με τα γκαμπριολέ αυτοκίνητά τους, έχοντας προηγουμένως απολαύσει τα αγαθά της συναναστροφής με την εκάστοτε εξουσία. Υπάρχουν και οι καρικατούρες πρώην πολιτικών αρχηγών, οι οποίοι ως άλλοι Πήτερ Παν, θέλουν, επιτέλους, να πάρουν τη ρεβάνς όχι από τους πολιτικούς τους αντιπάλους, αλλά από τους πρώην συντρόφους τους. Με δυο λόγια όλη η Ελλάδα είναι ένα απέραντο τσίρκο με ασώματες κεφαλές που είτε ψελλίζουν, είτε κραυγάζουν άναρθρα.
Φόβος και ελπίδα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας, όπως όμως πολύ σωστά επεσήμανε πριν χρόνια ο Παναγιώτης Κονδύλης «Ελπίδα και φόβος παρεμποδίζουν την κατανόηση των ανθρώπινων πραγμάτων· η ελπίδα όμως ξεπερνιέται πολύ δυσκολότερα από το φόβο». Το κακό είναι ότι ο φόβος κυριαρχεί και η ελπίδα δε διαφαίνεται από πουθενά.
Νηφάλιες προτάσεις αλλαγής του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος δεν υπάρχουν από πουθενά, παρά μόνο κραυγές. Αυτό είναι το πιο επικίνδυνο απ’ όλα, γιατί διαμορφώνονται οι πιο ιδανικές συνθήκες για τη γέννηση και τη κυκλοφορία των τεράτων. Και για να μην παρεξηγηθώ: δεν υπαινίσσομαι συνταγματικές εκτροπές, πεφωτισμένους λοχίες ή κάθε είδους νόθευση του πολιτεύματος. Φοβάμαι ότι ο νέος διχασμός θα επιφέρει τέτοια τραύματα στη κοινωνία που θα περάσουν πολλές δεκαετίες μέχρι να επουλωθούν. Γιατί θα είναι, πρωτίστως, τραύματα ψυχολογικά, που δύσκολα επουλώνονται. Και την ευθύνη για τα τραύματα αυτά θα την φέρουν όλοι ανεξαιρέτως που σήμερα κραυγάζουν αντί να συζητούν, καταριούνται αντί να προτείνουν, μουτζώνουν το Κοινοβούλιο αντί να σκεφτούν ποιους ψήφιζαν μέχρι σήμερα, θέλουν μεταβολή του πολιτεύματος δίχως να προτείνουν συγκεκριμένες διαδικασίες, επιθυμούν τη δίωξη των κλεφτών αλλά με όρους ιππόδρομου και χτυπούν κατσαρόλες αντί να ενισχύουν πρωτοβουλίες πραγματικής κοινωνικής αλληλεγγύης. Η αποθέωση της ατομοκεντρικής αντίληψης της ιστορίας. Η θεοποίηση του μηδενιστικού ατομικισμού. Η λατρεία του «χρυσού αιώνα» του πρόσφατου παρελθόντος. Όλων αυτών δηλαδή που μας έφεραν εδώ που είμαστε.
Ο νέος διχασμός που απειλεί τη χώρα, θα είναι ανάμεσα σ’ εκείνους που δημιουργικά θα θέλουν να ξεπεράσουν τη κρίση με άλματα προς τα εμπρός, και σ’ εκείνους που ευαγγελιζόμενους την αλλαγή θα θέλουν να τη σύρουν πίσω στο παρελθόν, στα σαθρά κεκτημένα, στην ύποπτη συναλλαγή, στη διατήρηση του τέλματος. Γιατί όπως λέει και ο Επίκτητος «Εφ’ εκάστου έργου, σκόπει τα καθηγούμενα και τα ακόλουθα αυτού και ούτως έρχου επ’ αυτού» δηλαδή για κάθε δουλειά να αναλογίζεσαι αυτά που οδήγησαν σ’ αυτό και τις συνέπειές του, και μετά να την κάνεις, πράγμα που όπως δείχνουν τα πράγματα, έχουμε όλοι ξεχάσει.
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
