του Μάρτιν Χάτσινσον

Returning Greece to the Drachma ©New York Times

Το επίπεδο ζωής στο οποίο έφτασε η Ελλάδα από τότε που εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) εξυπακούεται πως καμιά λιτότητα δε αρκεί για να εξισορροπήσει η οικονομία της. Αλλά από την άλλη, τυχόν επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή θα επιτρέψει στις αγορές να εξομαλύνουν το επίπεδο μισθών στη χώρα και θα παροτρύνει τα υπόλοιπα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη της ΕΕ να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις χωρίς αυτό να γίνεται εξαναγκαστικά από τους εταίρους τους, σταθεροποιώντας έτσι περαιτέρω το ευρώ.

Το 2008, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας έφτανε τα 30,400 δολάρια, πολύ κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ. Αλλά αυτό δε συνέβη λόγω κάποιας αξιόλογης ανόδου της παραγωγικότητας, αλλά λόγω των πλουσιοπάροχων ενισχύσεων και του εκτεταμένου δανεισμού. Το έλλειμμα του ελληνικού ισοζυγίου πληρωμών, που το 2011 εκτιμάτο από τον «εκόνομιστ» στο 8.3% του ΑΕΠ, παρά τη βαθιά ύφεση της χώρας, αποδεικνύει πως η Ελλάδα παραμένει έντονα μη-ανταγωνιστική.

Για να έχουμε μέτρο σύγκρισης, το 2008 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Βουλγαρίας έφτανε τα 14,000 δολάρια και των Σκοπίων τα 10,700. Κι όμως, είχαν ήδη περάσει είκοσι χρόνια από την πτώση του κομμουνισμού στις δύο αυτές χώρες, και η οικονομία της αγοράς ήταν προ πολλού κυρίαρχη. Ακόμα και το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Πορτογαλίας υπολειπόταν του ελληνικού.

Αυτά σημαίνουν πως το επίπεδο διαβίωσης στην Ελλάδα θα πρέπει να μειωθεί έως και κατά 40% για να ξαναγίνει ανταγωνιστική η χώρα. Παρόμοια διόρθωση δεν είναι δυνατή αποκλειστικά μέσω προγραμμάτων λιτότητας. Η λαϊκή δυσαρέσκεια για το συνεχές σφίξιμο του ζωναριού μπορεί να προκαλέσει πολιτικές παρενέργειες που να είναι έντονα επιζήμιες για το μέλλον της Ελλάδας. Με δεδομένο πως η περαιτέρω ενίσχυση της Ελλάδας από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους είναι πολιτικά ανέφικτη, μόνη εναλλακτική λύση είναι η Ελλάδα να αντικαταστήσει το ευρώ από μια νέα δραχμή.

Κάτι τέτοιο θα ήταν προβληματικό, αλλά όχι αδύνατο. Τα δύο πλησιέστερα προηγούμενα είναι της Αργεντινής, που το 2001-2002 αντικατέστησε την ισοτιμία ένα προς ένα μεταξύ πέσο και δολαρίου και η εισαγωγή νέων νομισμάτων από τα κράτη που προέκυψαν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ένωσης.

• Στην Αργεντινή η κυβέρνηση καθιέρωσε ένα όριο αναλήψεων από τις τράπεζες της τάξης των 250 δολαρίων την εβδομάδα. Τον Ιανουάριο του 2002 εγκαταλείφθηκε η απόλυτη ισότητα πέσο-δολαρίου και το πέσο υποτιμήθηκε προς το δολάριο κατά 40%, φθάνοντας την ισοτιμία πέσο-δολαρίου στο 1.4. Καθώς οι αγορές διαμόρφωναν την ισοτιμία αυτή ως και τα 4 πέσο ανά δολάριο, το κόστος της υποτίμησης τελικά το επωμίστηκαν μάλλον οι καταθέτες, παρά οι τράπεζες.
• Από λογιστικής απόψεως δεν είναι καν αναγκαίο να τυπωθούν αμέσως δραχμές. Όταν τον Οκτώβριο του 1991 η Σλοβενία εισήγαγε το τολάρ, ενώ η Γιουγκοσλαβία αποσυντίθετο, επί ένα και πλέον χρόνο το νέο της νόμισμα δεν κυκλοφορούσε πραγματικά. Στην Ελλάδα οι καθημερινές συναλλαγές μπορεί να εξακολουθούν να γίνονται σε ευρώ, που θα διατίθενται από τις τράπεζες, αφού προηγουμένως αυτές θα έχουν μετατρέψει τους λογαριασμούς ονομαστικά σε δραχμές, με την ισοτιμία δραχμής-ευρώ να διαμορφώνεται ελεύθερα, από τη αγορά.

Μια τέτοια αλλαγή θα απαιτήσει ορισμένους δυσάρεστους προσωρινούς περιορισμούς. Πέραν του περιορισμού της δυνατότητας ανάληψης από τους τραπεζικούς λογαριασμούς, θα χρειαστεί να επιβληθούν προσωρινοί περιορισμοί και στην -προβλεπόμενη από τη συνθήκη του Σένγκεν- ελεύθερη διακίνηση μεταξύ Ελλάδας και των υπόλοιπων κρατών-μελών της ΕΕ. Η τελική μετατροπή των νομισμάτων μπορεί να μη χρειαστεί πολύ μεγαλύτερο διάστημα από την οκταήμερη διακοπή λειτουργίας των τραπεζών, που εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ το 1933.

Από οικονομικής απόψεως, η αξία της δραχμής θα υποτιμηθεί απότομα. Η τιμή της «μερσεντές» στην Αθήνα θα φτάσει στα ύψη, αλλά η αξία ενός κουρέματος ή μιας μερίδας μουσακά δεν θα αυξηθούν αμέσως. Η νέα ισοτιμία της δραχμής θα καταστήσει τους Έλληνες εργαζόμενους διεθνώς ανταγωνιστικούς, προκαλώντας μια πτώση του βιοτικού επιπέδου ανάμεσα στο 18% (που χρειάζεται για να φτάσει εκείνο της Πορτογαλίας) και του 50%, όπου βρίσκονται τα επίπεδα της Βουλγαρίας.

Η Ελλάδα γρήγορα θα αποκτήσει εμπορικά πλεονάσματα. Οι φθηνές τουριστικές της παροχές θα μειώσουν απότομα την ανεργία πολύ κάτω από τα σημερινά της επίπεδα του 16%. Μπορεί να ακολουθήσει μια αναδιάρθρωση του χρέους της ανάλογη με εκείνη της Αργεντινής, που θα μείωνε το ελληνικό δημόσιο χρέος σε επίπεδα ανάλογα με τη πτώση του βιοτικού επιπέδου.

Η διαδικασία αυτή θα είναι ασφαλώς επώδυνη, αν και για πολλούς Έλληνες η αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και η μείωση της ανεργίας πιθανότατα να είναι προτιμότερη από την πολυετή επιβεβλημένη από το εξωτερικό λιτότητα και το πολιτικό χάος. Η ΕΕ και το ευρώ θα βγουν κατά πολύ ωφελημένοι, εξαφανίζοντας εν πολλοίς την ηθική ζημία που είναι εγγενής στη σημερινή νομισματική και δημοσιονομική διάρθρωση της ευρωζώνης.

Η κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου που θα γνωρίσει η Ελλάδα από την επιστροφή της στη δραχμή θα παραδειγματίσει τα άλλα χρεωμένα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να επιβάλουν τα μέτρα λιτότητας και τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται για να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Το ευρώ κατά πάσα πιθανότητα θα ενισχυθεί, καθώς θα αποδειχθεί πως η αναγκαιότητα της οικονομικής και δημοσιονομικής πειθάρχησης του τύπου που προέβλεπε το Μάαστριχτ προκύπτει από τη βαναυσότητα της λειτουργίας των αγορών και όχι από πολιτικά παζάρια στις συνόδους κορυφής της ΕΕ και από παραποιημένα στοιχεία.

Τέλος μια τέτοια εξέλιξη θα καταστήσει πλέον αχρείαστο τον κεντρικό έλεγχο της ελληνικής οικονομίας από την ΕΕ. Η βελτίωση της οικονομικής συμπεριφοράς της Ελλάδας θα προέρχεται αποκλειστικά από το βαθμό που θα αυτοπειθαρχηθεί η ίδια.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...