Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΕΡΒΑ

Συνήθως λίγοι δίνουν σημασία σε τέτοια θέματα.

Η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ο επίσημος σύμβουλος της κυβέρνησης στα θέματα αυτά, επεσήμανε με πρόσφατη ανακοίνωσή της πως τα ατομικά-κοινωνικά δικαιώματα και η δημοκρατία κινδυνεύουν σοβαρά από τα συνεχή δημοσιονομικά μέτρα των τελευταίων δύο ετών. Πριν ξεσπάσει η θύελλα της οικονομικής κρίσης, όσοι μάχονταν υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζονταν με συγκατάβαση αλλά και διάχυτη δυσφορία. Είχε προηγηθεί η βαριά δεκαετία της αντιτρομοκρατικής σταυροφορίας, όπου οι κυβερνήσεις θυσίαζαν με άνεση στο βωμό της «ασφάλειας» πολλές κατακτήσεις του μεταπολεμικού κράτους δικαίου (τρομονόμοι, εκτεταμένη επιτήρηση και καταστολή).

Τώρα, εν μέσω κρίσης, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα αντιμετωπίζονται ως είδος πολυτελείας και μάλιστα εν ανεπαρκεία. Οποιος ασχολείται με τέτοια θέματα, τη στιγμή που απειλείται ευθέως η ίδια η επιβίωση των ανθρώπων, χαρακτηρίζεται σήμερα περίπου «γραφικός». Είναι γεγονός ότι τα δικαιώματα και οι ελευθερίες του νεοτερικού καπιταλισμού δεν έχουν τυπικά καταργηθεί, παραμένουν ουσιαστικά όμως ένα κενό περιεχομένου γράμμα. Δυστυχώς αυτό θεωρείται από τη mainstream καθεστωτική διανόηση ως κάτι φυσιολογικό.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο σύνολο της εικόνας. Οι θεσμοί λειτουργούν τυπικά μέσα εκεί, όμως η Δημοκρατία είναι απ' έξω. Μια σειρά από «μεταρρυθμίσεις» στην οικονομική και πολιτική ζωή έχουν μετατρέψει τα Συντάγματα, από καταστατικούς χάρτες δημοκρατικής λειτουργίας των ευρωπαϊκών χωρών, σε «λάστιχο» που προσαρμόζεται μόνο στις ανάγκες της «αγοράς».

Η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει ωστόσο την πάγια κριτική, η οποία «βλέπει» τους θεσμούς ως εργαλεία χειραγώγησης της κοινωνίας και ταύτισής της με τα συμφέροντα μιας μικρής ολιγαρχίας που ασκεί την ηγεμονία. Οι ευρωπαϊκές συνθήκες δικαιωμάτων, τα εθνικά Συντάγματα, τα κοινωνικά δικαιώματα (απόρροια του σοσιαλδημοκρατικού συμβιβασμού) δεν ακυρώνονται στα λόγια, αλλά στην πράξη.

Η ιδεολογική εξαπάτηση μάλιστα είναι τέτοια, που περνά μέσα από νέα ερμηνευτικά εργαλεία των συνταγματικών λειτουργιών. Στη θέση της κυριαρχίας ανακαλύπτεται η συνδιοίκηση των «κοινωνικών εταίρων», στη θέση της δημοκρατικής νομιμοποίησης τοποθετείται η ψευδεπίγραφη τεχνοκρατική συναίνεση, ως γενικό δημόσιο συμφέρον νοείται η επιβίωση του υπάρχοντος συστήματος εξουσίας, δηλαδή το ατομικό συμφέρον των λίγων, τα κοινωνικά δικαιώματα χαρακτηρίζονται περίπου πολυτελή συντεχνιακά προνόμια, τη διάκριση των εξουσιών αντικαθιστά η ομοιογενοποίηση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας.

Η προσπάθεια εμβάθυνσης της οικονομικής ευρωπαϊκής διακυβέρνησης και η συνταγματοποίηση των αυστηρών όρων λιτότητας έχουν αντιστρέψει την εικόνα και τις προτεραιότητες. Οδηγούν στην «οικονομοποίηση» της συνταγματικής λειτουργίας του κράτους, την ντε φάκτο αναίρεση της διαμεσολαβητικής, εγγυητικής παρέμβασης του αστικού κρατικού συστήματος. Ολα για την οικονομία της αγοράς, τίποτα για την προστασία της κοινωνίας.

Οι ατομικές ελευθερίες, βασικό συστατικό στοιχείο του φιλελεύθερου μοντέλου της νεοτερικής αστικής δημοκρατίας, βρίσκονται στην ίδια ρευστή κατάσταση. Υπάρχουν «κουτσουρεμένες» προς το παρόν, για το θεαθήναι, αλλά εάν η προστασία τους έρθει σε σύγκρουση με μείζονα συμφέροντα, το σύστημα απλώς τις προσπερνά. Αλλά τι νόημα έχει η τυπική συνταγματική αναγραφή δικαιωμάτων, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα;

Τι σημασία έχει π.χ. η συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος εργασίας, όταν ένας στους 5 είναι επίσημα άνεργος, ενώ καταργούνται οι συλλογικές συμβάσεις; Τι αξία έχει η υποχρέωση ασφάλισης όταν οι συντάξεις εκμηδενίζονται; Πώς συμβαδίζει η φοροδοτική ισότητα με τη φοροδιαφυγή των εχόντων και τους έμμεσους φόρους;

Ολο αυτό εμπλουτίζεται τώρα από τη λογική της μετεξέλιξης που ενυπάρχει στην επιστημονική προσέγγιση των θεωριών. Η συνταγματική επιστήμη μετατρέπεται ταχέως από εθνική σε υπερεθνική, καθώς καλείται να χειριστεί τη διάχυση των ευθυνών άσκησης εξουσίας σε θεσμικά μορφώματα που υπερβαίνουν τη δομή των παλαιών εθνών-κρατών και ανατρέπουν την έννοια της παλαιάς κυριαρχίας. Το κακό είναι ότι η εξέλιξη αυτή οδηγεί ολοταχώς στην «απο-ανθρωποποίηση» της πολιτικής, την οριστική κατάλυση των κοινωνικών δεσμών.

Ελευθερία του Τύπου

Ηελευθεροτυπία, γέννημα-θρέμμα των αστικών επαναστάσεων, κατοχυρώνεται με αυξημένες συνταγματικές εγγυήσεις. Υπάρχει και ασκείται χάριν του δημοσίου συμφέροντος. Υπηρετείται μέσα από τον πλουραλισμό μέσων και πηγών. Αν πληγεί ο πυρήνας της, αν καταρρεύσουν βασικοί πυλώνες της πλουραλιστικής ενημέρωσης, καταλύεται και εκείνη. Δεν υπάρχει ελευθεροτυπία χωρίς Τύπο. Και μαζί της χάνονται, καταργούνται πλήρως, οι αξίες της διαφάνειας και της δημοκρατικής λειτουργίας του φιλελεύθερου κράτους. Η ισοπέδωση που επιχειρείται, μέσω της πιστωτικής ασφυξίας στους «αδύναμους και ενοχλητικούς κρίκους» του χώρου, «κουμπώνει» με τις γενικές εξελίξεις «ομοιογενοποίησης» πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Επισημοποιεί την ανέλεγκτη διαπλοκή.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...