H τραπεζική Ένωση της Νέας Χρονιάς
Πέντε χρόνια μετά το
ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οικονομική και πολιτική
κατάσταση στην Ευρώπη παραμένει εύθραυστη. Μια ήπια ύφεση αναμένεται
στην Ευρώπη αυτό το έτος, και η ανεργία βρίσκεται σε άνοδο. Πέρα από τη
μείωση του ελλείμματος, θα πρέπει να εφαρμόσει ένα ευρωπαϊκό επενδυτικό
πρόγραμμα € 120 δισεκατομμυρίων (155 δισεκατομμύρια δολάρια), και να
εμβαθύνει στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά για να απελευθερώσει το
αναπτυξιακό δυναμικό της.
Αλλά χρειαζόμαστε και
άλλα διαρθρωτικά μέτρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να θέσει ένα τέλος στην
αρνητική αλληλεπίδραση μεταξύ των επιμέρους κρατών μελών και των
εθνικών τραπεζικών συστημάτων τους. Μεταξύ 2008 και 2011, οι
φορολογούμενοι της ΕΕ χορήγησαν στις τράπεζες € 4,5 τρισεκατομμύρια σε
δάνεια και εγγυήσεις. Σε ορισμένες χώρες, η απειλή της
ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών με δημόσιους πόρους έχει οδηγήσει σε μια
πτώση στην εμπιστοσύνη της αγοράς και μια τεράστια αύξηση των
επιτοκίων.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική
Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει αναλάβει αποφασιστική δράση για να σπάσει αυτός ο
φαύλος κύκλος. Επιπλέον, υπάρχει τώρα μια συναίνεση για το ότι οι 17
χώρες της ευρωζώνης χρειάζονται μια ένωση τραπεζών να συνοδεύσει το
κοινό τους νόμισμα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα ενιαίο
εγχειρίδιο κανόνων για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις των τραπεζών, την
αμοιβαία υποστήριξη μεταξύ των εθνικών συστημάτων εγγύησης των
καταθέσεων και κανόνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την επίλυση της
κατάρρευσης των τραπεζών που τοποθετούν το κύριο βάρος στους μετόχους
των τραπεζών και στους πιστωτές, και όχι στους φορολογούμενους.
Στις 29 Ιουνίου, οι
ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων δεσμεύτηκαν για τη δημιουργία
μιας ενιαίας ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής για τις τράπεζες της ευρωζώνης.
Αυτό είναι καλή είδηση τόσο για τη χρηματοπιστωτική
σταθερότητα όσο και για τα δημόσια οικονομικά: όταν η ενιαία εποπτική
αρχή θα είναι σε λειτουργία, η εποπτεία θα είναι πιο αξιόπιστη και
αμερόληπτη, το οποίο είναι σημαντικό για την αντιμετώπιση των
προβληματικών τραπεζών και τη διαχείριση της επιστροφής τους στη
βιωσιμότητα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
παρουσίασε επίσης μια σειρά από νομοθετικές προτάσεις για τη δημιουργία
του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού και παρείχε βασικά εποπτικά καθήκοντα
στην ΕΚΤ. Η πρόταση αυτή θα πρέπει τώρα να τροποποιηθεί και να εγκριθεί
το συντομότερο δυνατό από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο των
Υπουργών, αν θέλουμε να έχουμε την ευκαιρία για την ενεργοποίηση του
Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) και την πρόοδο με τους άλλους
βασικούς πυλώνες της τραπεζικής ένωσης.
Περαιτέρω εργασία, ωστόσο, εξακολουθεί να είναι αναγκαία σε πολλούς τομείς:
- Το πεδίο εφαρμογής του νέου εποπτικού μηχανισμού. Ορισμένα κράτη μέλη ευνοούν τον περιορισμό της ευρωπαϊκής εποπτείας για συστημικά σημαντικές τράπεζες. Ωστόσο, η Επιτροπή πιστεύει ότι θα πρέπει να καλύπτει και τις 6.000 τράπεζες της ευρωζώνης. Εξάλλου, το "συστημικά σημαντικό" είναι αδύνατον να καθοριστεί. Οι αποτυχίες των τραπεζών, όπως αυτές της Northern Rock, της Dexia, και της Bankia είναι υπενθυμίσεις ότι οι μικρού και μεσαίου μεγέθους τράπεζες μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Και θα ήταν εγγενώς ασταθές να υφίστανται δύο μηχανισμοί εποπτείας για τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην ίδια αγορά.
- Η συμμετοχή των εκτός ευρωζώνης χωρών στο νέο εποπτικό καθεστώς. Η πρόταση της Επιτροπής εξουσιοδοτεί την ΕΚΤ για την εποπτεία όλων των τραπεζών της ευρωζώνης. Για τις εκτός ευρωζώνης χώρες, οι προτάσεις προβλέπουν ένα μηχανισμό για να συμμετάσχουν σε εθελοντική βάση και να υποβληθούν στην εξουσία της ΕΚΤ. Αλλά οι Συνθήκες της ΕΕ το καθιστούν περίπλοκο το να δοθεί στις εκτός ευρωζώνης χώρες πλήρης εξουσία ψήφου. Δεν βλέπω κανένα πολιτικό πρόβλημα με την παροχή σε αυτές τις χώρες μιας πλήρους φωνής στη διαμόρφωση των αποφάσεων του Ευρωπαίου Επόπτη, αλλά θα χρειαστεί δημιουργικότητα για να βρεθεί μια νομικά ορθή και δίκαιη λύση.
- Ο ρόλος των εθνικών εποπτικών αρχών στο νέο σύστημα. Σαφώς, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε μια παραδειγματική στροφή: οι αρμοδιότητες κινούνται προς την ΕΚΤ. Όμως, οι εθνικές εποπτικές αρχές θα είναι μέλη του διοικητικού συμβουλίου που θα λαμβάνει καίριες αποφάσεις, τις οποίες θα προετοιμάσουν και θα εφαρμόσουν. Στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις, μπορούμε ακόμα να ρυθμίσουμε λεπτομερώς τους ρόλους των ευρωπαϊκών και των εθνικών εποπτικών αρχών, αλλά η απόλυτη εξουσία πρέπει να στηριχτεί στην ΕΚΤ.
- Οι χώρες της ΕΕ εκτός-ευρωζώνης που δεν θέλουν να συμμετάσχουν στον ενιαίο εποπτικό μηχανισμό. Αυτές οι χώρες έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τις νέες αρμοδιότητες που ανατίθενται στην ΕΚΤ. Συγκεκριμένα, αμφισβητούν τα δικαιώματα ψήφου της ΕΚΤ στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, η οποία θα παραμείνει υπεύθυνη για την ανάπτυξη ενός ενιαίου εγχειριδίου κανόνων για όλες τις 27 χώρες στην ενιαία αγορά της ΕΕ και την ενίσχυση της σύγκλισης των εποπτικών πρακτικών. Πρέπει να βρούμε τρόπους για να διατηρηθεί στο ακέραιο η επιρροή των εκτός ευρωζώνης χωρών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών.
- Δημοκρατική λογοδοσία για τις νέες εποπτικές αρμοδιότητες της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ θα πρέπει, φυσικά, να διατηρήσει την πλήρη νομισματική-πολιτική ανεξαρτησία της, παρά το νέο ρόλο της. Έτσι, ένα βασικό ερώτημα είναι πώς, εκτός από δίνοντας ένα σημαντικό ρόλο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα εθνικά κοινοβούλια θα μπορούν να παίξουν το ρόλο τους στην επίβλεψη των εποπτικών αποφάσεων.
- Χρονοδιάγραμμα. Σύμφωνα με ορισμένες χώρες της ΕΕ, η πρόταση της Επιτροπής είναι πολύ φιλόδοξη για να τεθεί σε ισχύ στις αρχές του 2013. Αλλά μια αποτελεσματική ενιαία εποπτική αρχή τραπεζών αποτελεί προϋπόθεση για την άμεση ανακεφαλαιοποίηση του ESM των τραπεζών. Μόνο με αυτή τη δυνατότητα και την ισχυρή ενοποιημένη εποπτεία η Ευρώπη θα είναι σε θέση να σπάσει το φαύλο κύκλο μεταξύ της αδυναμίας ισολογισμού των τραπεζών και του δημόσιου χρέους, και, επομένως, την επίλυση της κρίσης της ευρωζώνης.
Η έναρξη ισχύος από
τον Ιανουάριο του 2013, θα επιφέρει εποπτεία από την ΕΚΤ, των τραπεζών
που έχουν λάβει ή ζητήσει δημόσια χρηματοδότηση. Μόνο τον Ιούλιο του
2013 όλες οι τράπεζες μείζονος συστημικής σημασίας θα υπόκεινται σε
εποπτεία της ΕΚΤ. Οι υπόλοιπες τράπεζες θα υπόκεινται στο νέο μηχανισμό
στις αρχές του 2014.
Οι έντονες συζητήσεις
είναι φυσιολογικές για ένα τόσο μεγάλης εμβέλειας εγχείρημα. Χώρες όπως η
Γερμανία, η Φινλανδία, και η Ολλανδία έχουν δίκιο να υποστηρίζουν ότι η
ταχεία πρόοδος δεν μπορεί να γίνει εις βάρος της ποιότητας της νέας
εποπτικής δομής. Αλλά οι χώρες της ΕΕ πρέπει να τηρήσουν τη δέσμευση που
έκαναν τον Ιούνιο και να έρθουν σε συμφωνία άμεσα για τη σταδιακή
έναρξη ισχύος τον Ιανουάριο του 2013.