Από τον ΕΥΓΕΝΙΟ ΑΡΑΝΙΤΣΗ 


Ευνόητο είναι ότι τα συνθήματα έχουν ημερομηνία λήξης. Η έκφραση «εθνική κατάθλιψη», που μεταχειρίστηκε κατά κόρον ο αρχηγός της Ν.Δ. προτού γίνει πρωθυπουργός, αποσύρθηκε διακριτικά απ' το λεξιλόγιο των στελεχών της πλειοψηφούσας παράταξης μόλις η Ελλάδα μπήκε στο χειρουργείο της τρικομματικής λιποαναρρόφησης. Τώρα πια οι γιατροί δεν μιλούν για κατάθλιψη, αλλά μόνον για ελπίδα, θυσίες, αξιοπρέπεια και αξιοπιστία.


Ας προστεθεί, παρεμπιπτόντως, ότι η πατρότητα της έκφρασης ανήκει στον υποφαινόμενο, ο οποίος είχε συχνά αποπειραθεί, την εποχή που ήδη συρρικνωνόταν η φούσκα της οκταετίας Σημίτη, να περιγράψει, μ' αυτήν, την αίσθηση συντέλειας που συνόδευε αλλά και ανατροφοδοτούσε τη θανατηφόρο απίσχνανση των θεσμών, των αξιών και των νοημάτων της ζωής εν γένει. Το αναφέρω ενδεικτικά ώστε να θυμίσω ότι η συγκεκριμένη έκφραση δεν ήταν αρχικώς συνδεδεμένη με την οικονομική εξαθλίωση - απεναντίας, η φτώχεια, σαν κατάσταση συναγερμού, θα μπορούσε να αποτελέσει ανάχωμα στην καταθλιπτική παραίτηση του κόσμου από τα ηθικά και συναισθηματικά του ενδιαφέροντα και να τον «ξυπνήσει». Οχι, η έννοια «εθνική κατάθλιψη» σήμαινε μάλλον το τραύμα απ' την πανικόβλητη εγκατάλειψη μιας παλιότερης συνθήκης της κοινωνικής μας ζωής, αυτής που διήρκεσε μέχρι την εκπνοή της πρώτης φάσης της Μεταπολίτευσης, και της οποίας -πώς αλλιώς να το πει κανείς;- δεν προλάβαμε να πενθήσουμε την απώλεια.

Εθνική κατάθλιψη σήμαινε επομένως την απωθημένη δυσφορία που άφηνε πίσω του το σοκ απ' την είσοδο της ελληνικής κοινωνίας στον τεχνητό παράδεισο του ξέφρενου καταναλωτισμού, χωρίς να ξεχνάμε τον προσηλυτισμό στην ηλίθια γοητεία του λάιφστάιλ ή την αυτόματη ανταπόκριση μικρών και μεγάλων στα προστάγματα μιας συμπεριφοράς υποχρεωμένης τάχα να μιμείται τα ήθη της τηλεόρασης. Η κατάθλιψη δεν μεταδιδόταν μέσω της φτώχειας, όπως στην εκδοχή αλά Σαμαρά, όχι, η φτώχεια ήταν θλίψη, και πιθανόν απελπισία· αντίθετα, ο όρος κατάθλιψη δήλωνε το σύνολο των παρενεργειών απ' τη νοσηρή αποδοχή όλης εκείνης της αφόρητης κενότητας που βασίλευε ξαφνικά γύρω μας, αρχής γενομένης απ' την κενότητα της γλώσσας - για παράδειγμα της πολιτικής γλώσσας, της διαφημιστικής, της πολιτισμικής και ούτω καθεξής.

Στην κατάθλιψη λοιπόν είχαμε βυθιστεί, έστω δίχως να το συνειδητοποιούμε, πολύ πριν απ' την έκρηξη της ανέχειας, η οποία, τουναντίον, πυροδοτεί επιθετικές συγκινήσεις όπως ο θυμός και η αγανάκτηση. Η ίδια αυτή παρερμηνεία αιτιολογεί το σφάλμα όσων υποστηρίζουν (δηλαδή όλων) ότι η εγκληματικότητα είναι απότοκο της κρίσης. Ξεχνούν ότι, στην ελληνική επαρχία, στις αρχές της δεκαετίας του '60, η φτώχεια ήταν καθεστώς κι ωστόσο, το καλοκαίρι, κοιμόμασταν με τα παράθυρα ανοιχτά.