«Με έβλεπαν στην τηλεόραση και δεν πίστευαν στα μάτια τους». Ο Λεωνίδας είναι άστεγος εδώ και τρία χρόνια. Οι συγγενείς του το ανακάλυψαν μόλις πριν από λίγους μήνες χάρη σε ένα ρεπορτάζ. Ποτέ δεν πίστευαν ότι ένας δικός τους άνθρωπος θα βρισκόταν σε αυτή τη θέση. Κι όμως «δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαντάζεται κανείς". Άνεργος για αρκετούς μήνες, από ένα σημείο κι έπειτα αδυνατούσε να καλύψει τις υποχρεώσεις του. "Βρέθηκα σε αδιέξοδο. Δεν είχα χρήματα ούτε για σάντουιτς. Ακόμα και τότε, όμως, δεν περνούσε από το μυαλό μου ότι θα τα έχανα όλα, ότι θα θα έμενα άστεγος". Η κρίση στην οικοδομή δεν του έδινε επιλογές. Η κρίση στη χώρα συνολικά "δεν μου επέτρεψε να πιάσω έστω μία άλλη δουλειά με χαμηλότερο μεροκάματο. Τα τελευταία χρόνια άλλαξαν τα πάντα. Πλέον, κανείς δεν γνωρίζει τι του ξημερώνει". Ένας μισθός ισοδυναμεί με επιβίωση.



Tο στερεότυπο που θέλει τον άστεγο χρήστη ναρκωτικών, περιθωριακό, ή φτωχό μετανάστη καταρρίπτεται. Άστεγος μπορεί να είναι ο γείτονας της διπλανής πόρτας, που μέχρι χθες καμάρωνε για το αμάξι του και μια ωραία πρωία, αντί για μόστρα, αναγκάστηκε να το χρησιμοποιεί για νέο του σπίτι. Άστεγος μπορεί να είναι ο καθένας μας. Η απόσταση που χωρίζει χιλιάδες οικογένειες από την εξαθλίωση είναι σε πολλές περιπτώσεις ίση με μια απόλυση.

Τα στοιχεία της έρευνας της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Κλίμακα και οι εκτιμήσεις της, σοκάρουν. Σε 20.000 υπολογίζονται οι άνθρωποι που κοιμούνται στον δρόμο. Όσο περνά ο καιρός ο αριθμός τους αυξάνεται, ενώ το προφίλ τους διαφοροποιείται σημαντικά.

Προς εξαφάνιση η μεσαία τάξη
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Εurostat το 15,2% των Ελλήνων αδυνατεί να καλύψει βασικές του ανάγκες, όπως το ενοίκιο, η θέρμανση, και η "διατροφή με κρέας ή ψάρι κάθε δύο ημέρες". Η μεταβολή της κατάστασης αποτυπώνεται και στους άστεγους. Συνολικά εννιά στους δέκα ανθρώπους που μένουν στον δρόμο είναι Έλληνες, ένας στους πέντε έχει ανωτάτου επιπέδου μόρφωση, ενώ ενδεικτικό του άλματος των αστέγων που σημειώθηκε επί εποχής Μνημονίων είναι ότι το 64,8% είναι χωρίς σπίτι τα τελευταία δύο χρόνια. Η μεσαία τάξη τείνει να εξαφανιστεί. Η Ελλάδα χτίζει το προφίλ μιας χώρας με λίγους πλούσιους και εκατομμύρια φτωχούς.

Ο Λεωνίδας δούλευε για πολλά χρόνια ως ελαιοχρωματιστής σε οικοδομές. Η κρίση έβαλε φρένο στον κατασκευαστικό τομέα, με αποτέλεσμα χιλιάδες εργαζόμενοι να μείνουν χωρίς δουλειά. «Αδυνατούσα να τα βγάλω πέρα. Νοίκι, λογαριασμοί και όλα τα βασικά για να ζήσει κανείς αποτελούσαν για μένα δυσβάσταχτες υποχρεώσεις. Άντεξα περίπου 6-7 μήνες». Η πρώτη μέρα στον δρόμο ήταν εφιαλτική «Δεν κοιμήθηκα καθόλου. Δεν πίστευα ότι είχε συμβεί σε μένα. Κι όμως, αυτό που θεωρούμε μακρινό, είναι δίπλα μας», λέει στην “Αυγή” ο 48άχρονος.

Στην Κλίμακα αισθάνεται ασφαλής. Τη νιώθω «σαν το σπίτι μου». Αν και ποτέ του δεν έσβησε η επιθυμία για έναν δικό του χώρο. «Κάποια στιγμή θα τα καταφέρω», λέει με βεβαιότητα, εξακολουθώντας να βρίσκεται στο ψάξιμο για μια δουλειά, ακόμη και με χαμηλές απολαβές. Ανήκει στο 79,8% αυτών που πιστεύουν ότι μπορεί να αλλάξει η κατάστασή τους. Άλλωστε σκοπός της οργάνωσης δεν είναι μόνο να προσφέρει ένα κατάλυμα ή ένα πιάτο φαγητό, αλλά να βρει τον τρόπο να επανεντάξει τον κάθε άνθρωπο που βρίσκεται σε αυτή τη θέση στην κοινωνία. «Ο ξενώνας φιλοξενίας αστέγων δεν αποτελεί μόνιμο κατάλυμα, αλλά ένα διαμεσολαβητικό στάδιο στη ζωή των ενοίκων του, ώστε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους για κοινωνική επανένταξη», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην παρουσίαση των στόχων της.

"Περιμένω να με πετάξουν έξω"
Τη σημασία του ρόλου που παίζει η Κλίμακα αναγνώρισε και ο Μιχάλης. Στα 23 του τραυματίστηκε σοβαρά και από τότε δεν μπόρεσε να συνεχίσει να δουλεύει ως εργάτης σε οικοδομή. «Έκανα περιστασιακές δουλειές, με αποτέλεσμα να μην κερδίζω πολλά χρήματα». Εδώ και αρκετούς μήνες είναι άνεργος. Έχοντας πατήσει τα 42 δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο να βρει κάτι. Το μοναδικό σπίτι που του απέμεινε έχει μπει υποθήκη και «από στιγμή σε στιγμή περιμένω να με πετάξουν έξω». Παρά τις δυσκολίες, δηλώνει πως δεν φοβάται: «Δέχομαι τη ζωή όπως έρχεται», αλλά ένας από τους κυριότερους παράγοντες που δεν ανησυχεί για το μέλλον του «είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που στέκονται δίπλα σε όσους περνούν δύσκολα. Στην Κλίμακα γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια. Κάποτε ξυπνούσα και κοιμόμουν με την αγωνία τού αν θα καταφέρω να έχω τα βασικά. Πλέον ξέρω ότι υπάρχει κάποιος που θα με βοηθήσει όταν θα το χρειαστώ».

Σφυρίζει αδιάφορα το κράτος
«Έμαθα πως ο άνθρωπος δικαιούται να κοιτά τον άλλον από ψηλά μόνο όταν πρέπει να τον βοηθήσει να σηκωθεί», τα λόγια του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές ηχούν δυνατά στα αυτιά των εθελοντών στην Κλίμακα, όχι όμως και σε αυτά του κράτους, που προτιμά να περιορίζεται στον ρόλο του παρατηρητή.

Την περίοδο των γιορτών ο Δήμος Αθηναίων... θυμήθηκε το καλό του πρόσωπο διοργανώνοντας συσσίτια και παζάρια. Οι περισσότεροι άστεγοι, όμως, έκαναν ρεβεγιόν στο πεζοδρόμιο. Οι ανάγκες όλων δεν αρχίζουν και τελειώνουν μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Πριν από λίγους μήνες οι άστεγοι αναγνωρίσθηκαν θεσμικά ως ειδική ευάλωτη κοινωνική ομάδα που χρήζει ειδικών μέτρων προστασίας. Αυτά αγνοούνται. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις το 17,5% νιώθει ισότιμα προς την κοινωνία.

Οι σημαντικότερες ανάγκες για τους αστέγους είναι η στέγαση (85,6%), η ιατρική περίθαλψη, η εργασία (76,5%) και η φροντίδα υγιεινής (75%). Για ένα άνθρωπο που ζει στον δρόμο η καθαριότητα δεν θεωρείται αμελητέα. Το 52,4%, κατά την έρευνα της Κλίμακας, δεν αντιμετωπίζει καθημερινό πρόβλημα με τη σίτιση, αλλά το 41% αδυνατεί να βρει χώρο να κάνει μπάνιο. Ακόμη και οι κατά τόπους βρύσες ξηλώνονται, ή δεν επιδιορθώνονται ποτέ.

Οι άστεγοι όμως δεν ζητούν μόνο τη δική τους εξυπηρέτηση. Ζητούν από το κράτος να υπάρξει πρόληψη για να μη βρεθούν κι άλλοι στη θέση τους . Ονειρεύονται και διεκδικούν ένα διαφορετικό μέλλον, χωρίς ανθρώπους που θέλουν να αυτοκτονήσουν, ή που ζουν υπό καθεστώς εξαθλίωσης, απομονωμένοι από την υπόλοιπη κοινωνία.

Παπαντωνίου Κ.