Του Χάρη Σαββίδη


Συμβαίνει σπάνια οι μεγαλύτερες αναπτυγμένες οικονομίες να βρίσκονται ταυτόχρονα σε ύφεση. Στο τέλος του 2012 συνέβη για δεύτερη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια. Όπως ανακοινώθηκε την Πέμπτη, το ιαπωνικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε 0,1% το δ' τρίμηνο του 2012, ενώ εκείνο της Ευρωζώνης κατά 0,6%. Ήταν ήδη γνωστό ότι την ίδια περίοδο είχε επίσης συρρικνωθεί το ΑΕΠ σε ΗΠΑ (0,1%) και Βρετανία (0,3%). Μία ημέρα αργότερα, οι υπουργοί Οικονομικών και οι επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών της ομάδας G - 20 συναντήθηκαν στη Μόσχα, έχοντας στην κορυφή της «ατζέντας» ένα άλλο θέμα: Την αποφυγή ενός γενικευμένου νομισματικού πολέμου.

Οπλο
Με τις κυβερνήσεις σε Ευρώπη, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και Ιαπωνία να μην έχουν περιθώρια δημοσιονομικής στήριξης των οικονομιών, μοναδικό όπλο απομένει η νομισματική πολιτική. Παντού τα επιτόκια βρίσκονται εδώ και χρόνια σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα (μεταξύ 0% και 0,75%) και στις περισσότερες περιπτώσεις οι κεντρικές τράπεζες προσθέτουν ρευστότητα στην οικονομία, αγοράζοντας ομόλογα και άλλα περιουσιακά στοιχεία με φρεσκοτυπωμένο χρήμα.

Εξαίρεση αποτελεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που έχει επιλέξει πιο προσεκτικές πολιτικές τόνωσης της ρευστότητας (3ετή δάνεια στις τράπεζες, αγορές κρατικών ομολόγων, αλλά με παράλληλη «απόσυρση» της ρευστότητας που προστίθεται στην οικονομία). Ως αποτέλεσμα το ευρώ φαντάζει το ασφαλέστερο επενδυτικό καταφύγιο και ας συνεχίζουν να θεωρούν οι επενδυτές υπαρκτό τον κίνδυνο διάλυσης της Ευρωζώνης!

Τα άλλα κράτη δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην εξασθένηση των νομισμάτων τους. Για να στηριχθούν, όμως, οι οικονομίες, υιοθετείται νομισματική πολιτική που προκαλεί την εξασθένηση. Πρόκειται για μια… παράπλευρη απώλεια, που όμως η Ευρωζώνη δεν μπορεί να αντέξει. Είναι άλλωστε η περιοχή όπου η κρίση έχει αφήσει τα βαθύτερα σημάδια και η ύφεση είναι ισχυρότερη.

Η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική προ τετραετίας, στη Σύνοδο Κορυφής των G-20 στο Λονδίνο. Κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες είχαν υιοθετήσει από κοινού ένα σχέδιο εξόδου από την ύφεση που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Η συνεργασία ήταν αρμονική, καθώς την επέβαλε ο πανικός από την κατάρρευση τραπεζών και αγορών.
Σήμερα οι χρηματιστηριακοί δείκτες βρίσκονται κοντά στα ιστορικά υψηλά τους, αλλά οι οικονομίες διολισθαίνουν στην ύφεση. Υπό αυτές τις συνθήκες, καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να δεχθεί την ισχυροποίηση του δικού της νομίσματος.
Ισοτιμία
Το 2009 οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης είχαν δεχθεί να ανατιμηθεί το ευρώ. Η ισοτιμία με το δολάριο τότε ήταν αντίστοιχη της σημερινής. Τα περιθώρια αντοχής της Ευρώπης, όμως, ήταν πολύ διαφορετικά.
Οι αναλυτές της Morgan Stanley πρόσφατα εκτιμούσαν ότι για τη γαλλική οικονομία η ισοτιμία με το δολάριο είναι «ακριβή» κατά 10 σεντς (1,33 δολ. αντί για 1,23 δολ).
Σε δυσμενή θέση βρίσκονται επίσης η Ισπανία (1,28 δολ.), η Ολλανδία (1,22 δολ.), η Ιταλία (1,19 δολ.) και οι περισσότερες μικρότερες οικονομίες. Η σημερινή ισοτιμία είναι περίπου αυτή που αντιστοιχεί στην Αυστρία και «φθηνή» για τη μεγαλύτερη οικονομία – τη Γερμανία (1,52 δολ.).
Ως αποτέλεσμα οι Ευρωπαίοι προσέρχονται με διαφορετικές προτεραιότητες στη Σύνοδο των G-20. Για τη Γαλλία και τις άλλες οικονομίες του Νότου, η ανατίμηση του ευρώ αποτελεί ήδη εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα -για τη Γερμανία όχι. Έχοντας αναλάβει τη διάσωση της Ευρωζώνης, το Βερολίνο θεωρεί ότι δικαιωματικά μπορεί να μιλά στους G-20 εξ ονόματος του ευρώ. Και πιθανότατα δεν θα επιμείνει πολύ στην αποδυνάμωσή του.

Παράπλευρες μάχες...

ΗΠΑ: Πρωτοφανής χαλάρωση
Στις ΗΠΑ η Fed έχει επιδοθεί την τελευταία πενταετία σε μια πρωτοφανή πολιτική νομισματικής χαλάρωσης, εκμηδενίζοντας αρχικά τα επιτόκια δανεισμού των τραπεζών και στη συνέχεια αγοράζοντας όλο και περισσότερα κρατικά ομόλογα και τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια. Στο τέλος του 2013 εκτιμάται ότι η Fed θα έχει προσθέσει στην οικονομία 3 τρισ. φρεσκοτυπωμένα δολάρια (περί τα 2,25 τρισ. ευρώ) και προχθές ο επικεφαλής της Fed του Σαν Λούις, Τζέιμς Μπούλαρντ, δήλωσε ότι αυτό ισοδυναμεί με βασικό επιτόκιο μεταξύ -5% και -6%.

Ιαπωνία: Αγορές τίτλων χωρίς όρια
Ο θρίαμβος της Δεξιάς, στις εκλογές του Νοεμβρίου, άνοιξε τον δρόμο για περαιτέρω νομισματική χαλάρωση. Μέχρι το τέλος του 2013 οι τίτλοι που έχει αγοράσει η Τράπεζα της Ιαπωνίας (BoJ) για να στηρίξει την οικονομία θα ξεπεράσουν σε αξία τα 100 τρισ. γεν (περί τα 815 δισ. ευρώ). Πρόσφατα η Διοίκηση ανακοίνωσε ότι από το 2014 οι αγορές τίτλων θα γίνονται χωρίς να υπάρχει προκαθορισμένο όριο αλλά και μέχρι ο τιμάριθμος να φτάσει το 2%. Ο νέος διοικητής πιθανότατα θα επιταχύνει την υιοθέτηση της νέας πολιτικής.

Βρετανία: Επέστρεψε στην ύφεση
Η βρετανική οικονομία κατάφερε τους καλοκαιρινούς μήνες (οπότε και διοργανώθηκαν στο Λονδίνο οι Ολυμπιακοί Αγώνες) να εξέλθει από την ύφεση για να επιστρέψει σε αυτή το Φθινόπωρο. Η κατάσταση τη οικονομίας συναγωνίζεται σε… προβλήματα εκείνη των δημόσιων οικονομικών. Η Τράπεζα της Αγγλίας αναγκάζεται να τυπώνει λίρες, έχοντας ήδη αγοράσει περιουσιακά στοιχεία αξίας 375 δισ. λιρών (περί τα 435 δισ. ευρώ).

Ελβετία: Συνεχείς παρεμβάσεις
Το φράγκο θεωρείται από τα παραδοσιακά επενδυτικά καταφύγια και ενισχύθηκε σημαντικά έναντι όλων των νομισμάτων κατά τα πρώτα χρόνια της κρίσης. Το Φθινόπωρο του 2011 η Τράπεζα της Ελβετίας αναγκάστηκε να ανακοινώσει ότι δεν θα ανεχθεί το ευρώ να υποχωρήσει κάτω από τα 1,2 φράγκα και έκτοτε παρεμβαίνει στην αγορά (με επιτυχία) για να στηρίζει το όριο αυτό.

Κίνα: Απέφυγε τη φούσκα
Από την αρχή της παγκόσμιας κρίσης το Πεκίνο έχει αλλάξει τη νομισματική πολιτική που ακολουθεί ανάλογα με τις ανάγκες της οικονομίας: Αρχικά προσπάθησε να την στηρίξει, στη συνέχεια επιχείρησε να αποσοβήσει τη δημιουργία «φούσκας» και τώρα επιδιώκει και πάλι να τροφοδοτήσει την ανάκαμψη. Όλα αυτά δεν έχουν κανένα αντίκρισμα στην ισοτιμία του γιουάν, καθώς αυτή είναι ελεγχόμενη κεντρικά και έχει ανατιμηθεί έναντι του δολαρίου περίπου 5% την τελευταία διετία.