Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Σε πρόσφατη συνάντηση Γερμανών επιχειρηματιών με επικεφαλής διπλωματικών αποστολών και στελέχη υπουργείων Εξωτερικών, ένας από τους συμμετέχοντες συνόψισε τη γενικευμένη ανησυχία: «Οι Ευρωπαίοι έχουν την αίσθηση ότι έμειναν μόνοι. Εσείς οι Αμερικανοί δεν αντιλαμβάνεστε πόσο σας χρειαζόμαστε».

Οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται ανακουφισμένοι από την επανεκλογή του Μπαράκ Ομπάμα. (Γερμανός αξιωματούχος συνέταξε ανεπίσημη έκθεση, στην οποία χαρακτηρίζει τη νίκη του Ομπάμα ως «το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί στις ΗΠΑ») Οι Ευρωπαίοι παραμένουν, όμως, ανήσυχοι ότι η περίφημη «μετατόπιση» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής προς την Ασία θα τους αφήσει μόνους σε εποχή μεγάλης οικονομικής και πολιτικής αναταραχής.

Μια σημαντική ιδέα, όμως, ικανή να αναζωογονήσει την αμερικανο-ευρωπαϊκή συμμαχία στον 21ο αιώνα, αρχίζει να σχηματίζεται. Η ιδέα αυτή συζητήθηκε εκτενώς στο Βερολίνο και το Αμβούργο όταν βρέθηκα εκεί πριν μία εβδομάδα, ενώ το θέμα απασχολεί και την Ουάσιγκτον. Η ιδέα αφορά το ελεύθερο εμπόριο -και ειδικότερα ένα διατλαντικό σύμφωνο ελεύθερου εμπορίου- που θα ονομάσω TAFTA.

Η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον αποκάλυψε τις αμερικανικές επιδιώξεις στις 29 Νοεμβρίου, όταν μιλώντας στο Ινστιτούτο Brookings ανέφερε: «Συζητούμε την έναρξη πιθανών διαπραγματεύσεων με την Ε. Ε. για την υπογραφή γενικής συμφωνίας, που θα ενισχύσει το εμπόριο και την ανάπτυξη και στις δύο ακτές του Ατλαντικού. Τα προσκόμματα στο εμπόριο και την πρόσβαση στις αγορές πρέπει να αρθούν άμεσα», είπε η κ. Κλίντον κάνοντας επίσης λόγο για τους προστατευτικούς ευρωπαϊκούς αγροτικούς κανόνες.

Η κ. Κλίντον οραματίζεται έτσι ένα «οικονομικό ΝΑΤΟ», μια περιεκτική συμφωνία που θα καλύπτει το εμπόριο αγαθών, υπηρεσιών, τις επενδύσεις και την αγροτική παραγωγή. Κοινή επιτροπή Αμερικανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων εργάζεται άλλωστε ήδη με στόχο την εκπόνηση σχετικής έκθεσης.

Ερωτώμενος αν η ομιλία της κ. Κλίντον δεν είναι τίποτα παραπάνω από ευχολόγια μιας απερχόμενης υπουργού Εξωτερικών, ζήτησα από τον Λευκό Οίκο διευκρινίσεις για την TAFTA. Η απάντηση ήταν ότι τα σχέδια αυτά είναι ουσιαστικά και βιώσιμα, καθώς ο πρόεδρος Ομπάμα θεωρεί τη σύναψη διατλαντικής συμφωνίας σημαντική πρωτοβουλία της δεύτερης θητείας του. Σε συνδυασμό με τη NAFTA στη Λατινική Αμερική και τη Συνεργασία στην Ασία, η νέα πρωτοβουλία για τη δημιουργία παγκόσμιου εμπορικού δικτύου μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μέρος της κληρονομιάς του Μπαράκ Ομπάμα.

Αυτό που φαντάζει ιδιαίτερα σημαντικό στη διατλαντική πρωτοβουλία είναι ότι μπορεί να αποτελέσει κινητήρα απασχόλησης για τις οικονομίες και των δύο ηπείρων, που αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της ύφεσης. Θα ενίσχυε επίσης το εμπόριο και τη ροή επενδυτικών κεφαλαίων. Οι επενδύσεις μεταξύ Ευρώπης - ΗΠΑ ανέρχονται σε 2,7 τρισ. δολάρια, ενώ οι εμπορικές ανταλλαγές μεταξύ των δύο ηπείρων ξεπέρασαν το 2010 τα 674 δισ. δολάρια. Το εμπόριο μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης δεν αφορά χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας, καθώς η εργασιακή νομοθεσία στην Ευρώπη είναι αυστηρότερη από εκείνη των ΗΠΑ.

Η ιδέα ενός «οικονομικού ΝΑΤΟ» με συγκινεί γιατί αντιμετωπίζει τα δημοσιονομικά προβλήματα μέσω της ανάπτυξης και της διεύρυνσης. Η «συνταγή λιτότητας» που προωθούν Γερμανοί συντηρητικοί (και ορισμένοι Αμερικανοί νεοφιλελεύθεροι) είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Την ίδια στιγμή, τα φιλόδοξα κρατικά προγράμματα δεν αποτελούν βιώσιμη αναπτυξιακή πολιτική, ενισχύοντας τα δημοσιονομικά προβλήματα και στις δύο ηπείρους. Για πολλούς οικονομολόγους, η απάντηση είναι προφανής: η διεύρυνση του εμπορίου προσφέρει την καλύτερη οδό για ενίσχυση της απασχόλησης, των αγορών και των επενδυτικών ευκαιριών.

«Το διατλαντικό εμπόριο είναι το μόνο βιώσιμο», λέει η Τζένιφερ Χίλμαν, ειδική των εμπορικών σχέσεων στο Ινστιτούτο German Marshall Fund (GMF), αναφερόμενη στην εσφαλμένη πρόβλεψη του πρώην υποψηφίου για την προεδρία των ΗΠΑ, Ρος Περό, για μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας λόγω της υπογραφής της NAFTA. Παρότι οι Αμερικανοί φοβούνται τον ασιατικό ανταγωνισμό και τις επιπτώσεις του στην απασχόληση, παρότι υποστηρίζουν τη διεύρυνση των εμπορικών σχέσεων με την Ευρώπη.

Τα οφέλη μιας τέτοιας συμφωνίας περιγράφονται σε έκθεση του GMF του Φεβρουαρίου 2012. Σε αυτή, το ινστιτούτο επισημαίνει τη μείωση των δασμών σε ποσοστό 50%, που θα ενισχύσει το ΑΕΠ της Ε. Ε. κατά 160 δισ. και των ΗΠΑ κατά 53 δισ. Η άρση κάθε εμπορικού δασμού θα οδηγούσε σε κέρδη 86 δισ. για την Ε. Ε. και 82 δισ. για τις ΗΠΑ.

Η Ουάσιγκτον μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την οικονομική της πρωτοκαθεδρία, διευρύνοντας το εμπόριο με τις πληγείσες ευρωπαϊκές οικονομίες, προσφέροντας πρωτοβουλίες που θα ευνοήσουν τις αγορές και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και στις δύο ηπείρους. Οι άστοχες πολιτικές λιτότητας τσάκισαν την παγκόσμια οικονομία τη δεκαετία του 1930. ΗΠΑ και Ευρώπη οφείλουν να μην επαναλάβουν το ίδιο σφάλμα.