Του ΓΙΩΡΓΟΥ Χ.ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ


Πως μπορεί να δημιουργηθεί μία οικονομία υπεύθυνη, μία οικονομία που δεν θα είναι βασισμένη στην κατανάλωση ούτε στην ιδέα ότι τα ψώνια είναι διασκέδαση; Πως μπορούμε να βρούμε μία άλλη ικανοποίηση πέρα απ’ αυτή που μας παρέχει η κατανάλωση;

Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτει πολυεθνική φίρμα ρούχων, η οποία εκκινώντας από τη διαπίστωση ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν βρει τον τρόπο να παράγουν προϊόντα χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον, θεωρεί πως πρέπει να ορίσουμε ξανά την έννοια της ευμάρειας και της ανάπτυξης, εισάγοντας με συγκεκριμένο τρόπο την ηθική της επιχειρηματικότητας.

Επισημαίνουμε τα παραπάνω με αφορμή τα γεγονότα στη Χαλκιδική, όπου συγκρούονται αφ’ ενός το δικαίωμα στην εργασία των εργαζομένων στο εργοστάσιο χαλκού-χρυσού των Σκουριών, και αφ’ ετέρου το δικαίωμα στην προστασία του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων η κατάσταση έχει επιδεινωθεί από την υλοτόμηση δασικής έκτασης σε τρία μεγάλα ρέματα, από τα οποία υδροδοτούνται μεγάλα τμήματα της κεντρικής και ανατολικής Χαλκιδικής. «Στόχος της υλοτόμησης είναι να μεταβληθούν τα ρέματα αυτά σε λίμνες αποβλήτων για τα απόβλητα του εργοστασίου» δήλωσε ο κ. Τ. Παπαγεωργίου, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των κατοίκων.

Δικαίωμα, λοιπόν, στην εργασία και στη ζωή έχουν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι κάτοικοι. Και διερωτάται κανείς, η επιχειρηματικότητα και το δικαίωμα στην εργασία δεν μπορούν να είναι συμβατά με την προστασία του περιβάλλοντος; Σε ό,τι αφορά στους εργαζόμενους και στους κατοίκους είναι, αλλά δεν είναι από την πλευρά των επιχειρηματιών και του κέρδους τους. Υπ’ αυτή την οπτική, εργαζόμενοι και κάτοικοι μπορούν από κοινού να αγωνισθούν για την προστασία του περιβάλλοντος, στη λογική ενός εκ των ιδρυτών της πολυεθνικής ρούχων, σύμφωνα με την οποία πρέπει να υπάρξει μια νέα ηθική στο επιχειρείν, η οποία θα έχει και άλλους στόχους πέρα από το κέρδος.

Συνεπώς, η πυρπόληση των μηχανημάτων και ο τραυματισμός εργαζομένων είναι απόλυτα καταδικαστέες ενέργειες, όπως εγκληματική και καταδικαστέα είναι και η δημιουργία λιμνών αποβλήτων από το εργοστάσιο, που καταστρέφουν το περιβάλλον και δηλητηριάζουν τον υδροφόρο ορίζοντα και τη ζωή των κατοίκων. Αλλά και η δήλωση του προέδρου του σωματείου εργαζομένων στα μεταλλεία ότι «θα πάρουμε το νόμο στα χέρια μας… θα ξεκινήσει εμφύλιος…» είναι τουλάχιστον εμπρηστική.

Πάντως, η έναρξη ενός κοινωνικού εμφυλίου θα είναι η χαριστική βολή για την Ελλάδα. Αντιθέτως, από την Ελλάδας της κρίσης μπορεί να ξεκινήσει ο επαναπροσδιορισμός της ανάπτυξης. Ήδη ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» συσχετίζει το αντικείμενο των οικονομικών με τους ανθρώπινους στόχους, ενώ για τους νεοφιλελεύθερους η ηθική αυτή απωθήθηκε υπέρ της μηχανικής παράδοσης που δεν ενδιαφέρεται για ανθρώπινους σκοπούς και ερωτήματα, όπως για το «πως πρέπει κάποιος να ζει» ή «πως μπορεί να αναπτυχθεί ο καλός άνθρωπος», αλλά μόνο για τα ζητήματα διαχείρισης (logistics).

 Υπάρχει, λοιπόν, λύση, αρκεί να βλέπουμε πρώτα τη ζωή και τους ανθρώπους και μετά τους αριθμούς.