Τι να συμπεράνουμε για την τραπεζική ένωση της ευρωζώνης, εάν τα κράτη μέλη σπεύδουν να περάσουν μονομερή νομοθεσία σχετικά με την οικονομική ρύθμιση; Εντός μικρού χρονικού διαστήματος, η Γαλλία και η Γερμανία πρότειναν μέτρα ώστε να προστατεύσουν τις εμπορικές δραστηριότητες των τραπεζών μέσω ring-fencing. Οι δύο χώρες έχουν συντονίσει μεν τις κινήσεις τους μεταξύ τους, ωστόσο δεν τις έχουν συντονίσει με καμία άλλη χώρα. Ποια τραπεζική ένωση που σέβεται τον εαυτό της δεν θα ήθελε άλλωστε να σφετεριστεί μία τέτοιου είδους δύναμη;

Η απάντηση είναι ο τραπεζικός τομέας στην ευρωζώνη θα παραμείνει εθνική δραστηριότητα, για κάθε σκοπό σχετικό με την οικονομία. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα γίνει η κοινή εποπτική αρχή των τραπεζών. Αυτό έχει πράγματι ήδη συμφωνηθεί. Ωστόσο δεν θα υπάρξει κοινή ασφάλιση των καταθέσεων. Το σύστημα ανάλυσης που πιθανότατα θα προκύψει αργότερα εντός του έτους, είναι επίσης προβληματικό. Θα καταλήξει να προστατεύει μόνο τους φορολογούμενους των πιστωτριών χωρών από πτωχεύσεις τραπεζών στις χώρες-οφειλέτες. Ωστόσο δεν θα επιταχύνει την επίλυση των υποκεφαλαιοποιημένων τραπεζών της ευρωζώνης. Υποψία μου είναι ότι ο απώτερος σκοπός της γαλλογερμανικής νομοθεσίας είναι η διασφάλιση της θέσης των μεγάλων εθνικών τραπεζών τους.

Η προτεινόμενη νομοθεσία στοχεύει να αναγκάσει τις τράπεζες να τοποθετήσουν τις συναλλαγές για ίδιο λογαριασμό (δηλαδή τις συναλλαγές που γίνονται με δικούς τους λογαριασμούς και όχι για λογαριασμό του πελάτη) σε ξεχωριστές νομικές οντότητες. Αλλά αυτό, για παράδειγμα, δεν επηρεάζει τις δραστηριότητες ειδικής διαπραγμάτευσης. Ο Erkki Liikanen, διοικητής της φινλανδικής κεντρικής τράπεζας, πρότεινε πλήρη διαχωρισμό στην έκθεσή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη. Η Επιτροπή προετοιμάζει μία πανευρωπαϊκή οδηγία, αλλά η γαλλογερμανική δράση έχει ήδη προεξοφλήσει το αποτέλεσμα.

Το τρέχον τραπεζικό σκάνδαλο στην Ιταλία είναι μια υπενθύμιση του γιατί ένα συνολικό καθεστώς είναι απαραίτητο. Η τράπεζα Monte dei Paschi di Siena είναι η παλαιότερη τράπεζα του κόσμου – ωστόσο η μακρά της ιστορία δεν έχει αποτρέψει του αδίστακτους εμπόρους από την εκτέλεση απερίσκεπτων συναλλαγών παραγώγων, οι οποίες έχουν οδηγήσει την Ιταλική κυβέρνηση στο να παρέμβει με εγγύηση ύψους € 3,9 δις.

Ένας διαχωρισμός μεταξύ εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών, σύμφωνα με τον αμερικανικό νόμο Glass-Steagall, δεν πρόκειται φυσικά να λύσει όλα τα προβλήματα του τραπεζικού τομέα. Ακόμη και αν ο νόμος δεν είχε εν μέρει καταργηθεί, η Lehman Brothers θα είχε και πάλι πτωχεύσει το 2008, και η παγκόσμια οικονομία θα εξακολουθούσε να είχε καταρρεύσει. Ωστόσο, ένας πλήρης διαχωρισμός μεταξύ επενδυτικής και λιανικής τραπεζικής, θα είχε τουλάχιστον γλιτώσει τους Ιταλούς φορολογούμενους από το σκάνδαλο της MPS.

Το πιο σημαντικό μήνυμα της μονομερούς νομοθεσίας σε Γαλλία και Γερμανία είναι η έλλειψη πολιτικής θέλησης για την επίλυση του τραπεζικού χάους, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της κρίσης της ευρωζώνης. Αντ’ αυτού, οι κυβερνήσεις αναζητούν καταφύγιο σε συμβολικές χειρονομίες.

Στον απόηχο της άμεσης κρίσης, η προτεραιότητα θα έπρεπε να είχε δοθεί στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με δημόσιο χρήμα, στο κλείσιμο και τη συγχώνευση των αδύναμων τραπεζών, και στη διασφάλιση ότι οι τράπεζες δεν θα προσπαθούσαν να προσαρμόσουν τους ισολογισμούς τους με τη μείωση των δανείων προς τις επιχειρήσεις. Αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα στη Νότια Ευρώπη. Η εκτίμησή μου είναι ότι το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης είναι υποκεφαλαιοποιημένο κατά €500 δις με € 1 τρις. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι ισπανικές τράπεζες, αλλά και οι γερμανικές και οι γαλλικές, οι οποίες είναι πιο επιδέξιες στο να κρύβουν τις απώλειές τους. Αν η ανάκαμψη αποδειχθεί τόσο «ρηχή» όσο την περιμένω, αυτές οι απώλειες θα εμφανιστούν πολύ σύντομα.

Προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι τώρα το τέλος του συνεχιζόμενου κατακερματισμού. Το πρόγραμμα οριστικών συναλλαγών της ΕΚΤ, δικαιολογείται επίσημα ως μία προσπάθεια να βγει η ευρωζώνη από το αδιέξοδο μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Έξι μήνες μετά, γνωρίζουμε ότι μείωσε τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, αλλά δεν έκανε απολύτως τίποτα για να βελτιώσει τους μηχανισμούς μετάβασης. Οι εταιρείες στη βόρεια Ιταλία συνεχίζουν να υποφέρουν από υψηλότερα επιτόκια τραπεζικών δανείων από τους Αυστριακούς γείτονές τους. Μόνο μία πλήρως αναπτυγμένη τραπεζική ένωση θα μπορούσε να βάλει τέλος σε τέτοιου είδους διακρίσεις. Ωστόσο, αυτό θα απαιτούσε κοινή ασφάλιση καταθέσεων και αποτελεσματικές πολιτικές εξυγίανσης των τραπεζών. Τίποτε απ’ τα δύο δεν πρόκειται να συμβεί.

Η άλλη προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι να κάνουμε αυτό που φιλοδοξεί να κάνει η γαλλογερμανική νομοθεσία, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα: να παρέχουμε επαρκή ασφάλεια ώστε οι τράπεζες να μην βλάπτουν την οικονομία και να κρατούν παγιδευμένους τους φορολογούμενους. Ο συνδυασμός του πλήρους διαχωρισμού επενδυτικών και εμπορικών τραπεζών, των κανόνων διάσωσης, και των απαιτήσεων διαφάνειας θα ήταν μία χρήσιμη, αν και ενδεχομένως ατελής, σειρά βημάτων.

Τίποτα από αυτά δε συμβαίνει – και όμως πολλοί άνθρωποι έχουν γίνει πιο αισιόδοξοι σχετικά με την ευρωζώνη, σε ορισμένες περιπτώσεις παραληρούν από ευφορία. Δεν περνάει ούτε μία ημέρα χωρίς κάποιος να κηρύσσει το τέλος της κρίσης. Αλλά οι δύο πιο επικίνδυνες πτυχές της είναι άλυτες –οι τράπεζες ζόμπι και η μακροοικονομική προσαρμογή. Στην πραγματικότητα, το πρόγραμμα οριστικών συναλλαγών έχει συμβάλλει στην επιδείνωση της τραπεζικής κρίσης, αφαιρώντας την πολιτική πίεση για τη δημιουργία μίας πραγματικής τραπεζικής ένωσης. Η πίεση αυτή ήταν σαφώς παρούσα τον Ιούλιο του περασμένου έτους, αλλά είχε εξατμιστεί μέχρι το Σεπτέμβριο.

Η επανεθνικοποίηση των τραπεζών σημαίνει ότι η νομισματική ένωση είναι το ίδιο μη βιώσιμη σήμερα, όσο ήταν και τον Ιούλιο του περασμένου έτους –και πλέον, οι πολιτικές που απαιτούνται για την επίλυση αυτού του προβλήματος έχουν εγκαταλειφτεί.