Τι είναι άραγε αυτός ο παράξενος κόσμος που υπάρχει παράλληλα με τον δικό μας, μέσα και έξω από αυτόν την ίδια στιγμή. Πρόκειται μήπως για ένα κόσμο ίδιο με αυτό της εγρήγορσης, με μόνη διαφορά ότι τα «μάτια» της συνείδησης κάνουν τον ένα κόσμο αληθινό και τον άλλο φανταστικό;

Από τα αρχαία χρόνια υπάρχουν διάφορες γνώμες και αντιλήψεις σχετικά με τον ονειρικό κόσμο και τη σημασία του. Πλέον οι επιστήμονες που ερευνούν τα μυστικά του εγκεφάλου, πιστεύουν πως έχουν φτάσει ακόμα πιο κοντά στο αίνιγμα των ονείρων.

Τα όνειρα είναι η βίωση μίας σειράς εικόνων, ήχων, ιδεών, συναισθημάτων και άλλων αισθήσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Το περιεχόμενο των ονείρων είναι συχνά αδύνατο ή έστω απίθανο να συμβεί στη φυσική πραγματικότητα, και είναι πέρα από τον έλεγχο αυτού που το βιώνει. Ονειρευόμαστε περίπου μία με δύο ώρες κάθε βράδυ.

Μπορεί να έχουμε 4 με 7 όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Κάθε άνθρωπος ονειρεύεται, αλλά δε θυμούνται όλοι τα όνειρά τους. Τα όνειρα είναι έγχρωμα και συχνά εμπλέκουν όλες τις αισθήσεις μας δίνοντας μας εντυπώσεις από οσμές, ήχους, εικόνες, γεύσεις και πράγματα που αγγίζουμε.

Κάποιες φορές βλέπουμε συχνά το ίδιο όνειρο ξανά και ξανά, άλλες φορές έχουμε την αίσθηση πως κάποιο όνειρο το έχουμε ξαναδεί, χωρίς όμως να μπορούμε να θυμηθούμε εάν όντως συνέβη αυτό και κάποιες φορές μπορεί να ονειρευτούμε άγνωστες περιοχές και καταστάσεις, που μας φαίνονται όμως παράδοξα γνώριμες.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, δύο σημαντικοί επιστήμονες ανέπτυξαν διαφορετικές θεωρίες για τα όνειρα.
Ο αυστριακός ψυχίατρος Sigmund Freud έγραψε το γνωστό βιβλίο «η ερμηνεία των ονείρων».

Ο ίδιος άρχισε να ασχολείται με την ανάλυση των ονείρων καθώς πίστευε ότι κάθε ανθρώπινη πράξη, αντίδραση δεν συμβαίνει τυχαία αλλά υποκινείται ως ένα βαθμό από το υποσυνείδητο. Ο άνθρωπος στη σημερινή κοινωνία τείνει να καταστέλλει τις επιθυμίες και τα ένστικτά του, τα οποία του βγαίνουν στη διάρκεια των ονείρων. Ο Freud επίσης υποστήριζε πως το υποσυνείδητο χρησιμοποιεί μία συμβολική γλώσσα για να εκφραστεί.

Προσπάθησε να τα καταλάβει, ώστε μέσα από αυτά να καταλάβει τους ίδιους τους ανθρώπους και το πώς αυτοί σκέπτονταν ή ενεργούσαν με διάφορους τρόπους. Πίστευε πως κάθε σκέψη και πράξη μας έχει βαθύτερα κίνητρα και πως μέσα από τα όνειρα θα μπορούσαν να βρεθούν οι καλά θαμμένοι αυτοί κινητήρες των δράσεων και σκέψεών μας. Έδωσε ένα κλειδί ερμηνείας των ονείρων, βοηθώντας στην επίλυση προβλημάτων αλλά και στην αυτοανάλυση των ανθρώπων. Για παράδειγμα ο Freud έλεγε πως όσοι ονειρεύονται πως πετούν ή αιωρούνται, θέλουν να ελευθερωθούν από την παιδική τους ηλικία. Εάν κάποιος ονειρεύεται πως κάποιος στενός του συγγενής πεθαίνει, πιθανότατα κρύβει εχθρότητα για το πρόσωπο αυτό, ή επιθυμία να αποκτήσει αυτά που έχει το άλλο πρόσωπο.

Ο Ελβετός ψυχίατρος Carl Jung δούλεψε αρκετά χρόνια κοντά στον Freud, αλλά ανέπτυξε εντελώς διαφορετικές απόψεις σχετικά με τα όνειρα. O Jung παράλληλα με τον δάσκαλό του υποστήριζε και αυτός την ύπαρξη του υποσυνείδητου όμως αντίθετα του έδινε μια πιο πνευματική μορφή. Τα όνειρα δεν πρέπει να λαμβάνονται ως τα πραγματικά αισθήματα του συνειδητού μυαλού αλλά ως ένα «παράθυρο» στο υποσυνείδητο, προσφέροντας προτεινόμενες λύσεις για ένα πρόβλημα του συνειδητού κόσμου του ατόμου.

Ο ψυχίατρος πίστευε πως μέσω των ονείρων οι άνθρωποι θα μπορούσαν να βρουν βοήθεια ώστε να ωριμάσουν και να αποκτήσουν κατανόηση του εαυτού τους. Επίσης θεωρούσε πως μέσα από τα όνειρα θα μπορούσαν να βρεθούν λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζει κάποιος όταν είναι σε εγρήγορση. Συγκεκριμένα θεωρούσε ότι τα όνειρα έχουν να μας πουν πολλά πράγματα για τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους.

Ο Jung δεν πίστευε πως μέσα στα όνειρα κρύβονταν αισθήματα που σχετίζονταν με το σεξ και την επιθετικότητα.

Σήμερα η επιστήμη που μελετάει τα όνειρα έχει εξελιχθεί και μπορούμε να παρακολουθήσουμε τι γίνεται στον εγκέφαλο κάποιου που βλέπει όνειρα.

Σύμφωνα με έρευνες που εξετάζουν την εγκεφαλική λειτουργία, κατά τη διάρκεια των ονείρων έχουμε μεγάλη δραστηριότητα στην οπτική περιοχή, καθώς και σε περιοχές που σχετίζονται με τα συναισθήματα, ενώ παρουσιάζεται μικρή δραστηριότητα στις περιοχές που γίνονται λογικοί συλλογισμοί.

Το 1953 ανακαλύφθηκε ένα ιδιαίτερο στάδιο ύπνου, που ονομάστηκε REM από τα αρχικά των λέξεων «rapid eye movement» ταχύτατη κίνηση ματιών. Τα μάτια μας κινούνται αστραπιαία μπροστά και πίσω την ώρα που τα βλέφαρα είναι κλειστά. Κατά τη διάρκεια του ύπνου το σώμα μας περνάει από διάφορα στάδια, από τα οποία το στάδιο REM είναι το τέταρτο. Μπαίνουμε στο στάδιο αυτό, τέσσερις με επτά φορές το βράδυ, όταν κοιμόμαστε. Κατά τη διάρκειά του, το σώμα μας δεν κινείται καθόλου και τότε είναι που βλέπουμε όνειρα. Εάν κάποιος ξυπνήσει κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, μπορεί να θυμηθεί σχεδόν το 90% των ονείρων που είδε. Αυτό ισχύει ακόμα και για όσους λένε ότι δεν ονειρεύονται όλοι ονειρεύονται, αλλά κάποιοι δεν μπορούν να θυμηθούν τα όνειρά τους.

Ένα τμήμα της επιστημονικής έρευνας για τα όνειρα, είναι η μελέτη της εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια του ύπνου, που γίνεται με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Έχει διαπιστωθεί πως όταν κάποιος ονειρεύεται, το τμήμα του εγκεφάλου, το οποίο ενεργοποιείται όταν νιώθουμε συναισθήματα, είναι ιδιαίτερα ενεργό.

Αντίθετα, το πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου είναι πολύ λιγότερο ενεργό. Εκεί βρίσκεται το κέντρο των υψηλότερων νοητικών μας λειτουργιών, όπως η οργάνωση και η μνήμη. Η ερευνήτρια Rosalind Cartwright που εργάζεται στο κέντρο έρευνας ονειρικών διαταραχών στο Σικάγο, δηλώνει πως τα όνειρα μοιάζουν με αναμνήσεις, που έχουν τοποθετηθεί η μία επάνω στην άλλη. Είναι συνδεδεμένες με συναισθήματα κι όχι με σκέψεις.

Διάφοροι ερευνητές πιστεύουν, πως μέσα από τα όνειρα μπορούμε να βοηθηθούμε ώστε να τα βγάλουμε πέρα με προβλήματα και έντονα αρνητικά συναισθήματα. Ο Robert Stickgold, καθηγητής ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη Μασαχουσέτη, λέει πως όταν ονειρευόμαστε, ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο. Το κάνει αυτό συνδυάζοντας με διαφορετικούς τρόπους τις αναμνήσεις μας, ώστε να δημιουργηθούν νέες συνδέσεις και συσχετίσεις. Πιστεύει πως τα όνειρα είναι μια βιολογική διαδικασία. Δε συμφωνεί με τον Sigmund Freud, πως μέσω των ονείρων εκφράζουμε τα κρυμμένα αισθήματα και τις επιθυμίες μας.