Οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι η σκωληκοειδής απόφυση του ανθρώπου, ένας τυφλός σωλήνας συνδεδεμένος στο σημείο όπου ενώνονται το παχύ και το λεπτό έντερο, είναι ένα υπολειμματικό όργανο χωρίς χρησιμότητα. Ωστόσο η αντίθετη άποψη, σύμφωνα με την οποία η απόφυση έχει προστατευτικό ρόλο, δείχνει να ενισχύεται από μελέτη σε δεκάδες άλλα θηλαστικά.

Διεθνής ομάδα ερευνητών αναφέρει ότι η σκωληκοειδής απόφυση εμφανίστηκε ανεξάρτητα τουλάχιστον 32 φορές στην πορεία της εξέλιξης των θηλαστικών. Αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι η παραμελημένη αυτή δομή δεν είναι απομεινάρι της εξέλιξης, αλλά εξυπηρετεί κάποιο φυσιολογικό ρόλο.

Τα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύονται online στην επιθεώρηση «Comptes Rendus Palevol», έρχονται σε αντίθεση με τη θεωρία που είχε διατυπώσει ο Δαρβίνος για τη σκωληκοειδή απόφυση. Ο μεγάλος φυσιοδίφης υπέθεσε ότι ο άνθρωπος -το μόνο ζώο στο οποίο είχε βρεθεί τότε αυτή η δομή- κατάγεται από φυτοφάγους προγόνους, οι οποίοι εξαρτώνταν από τα μικρόβια του πεπτικού συστήματος για να χωνέψουν τη δύσπεπτη κυτταρίνη των φυτών.

Η σκωληκοειδής απόφυση, επομένως, λειτουργούσε κάποτε ως καταφύγιο μικροβίων μέσα στο οποίο διασπώνταν οι φυτικές ίνες. Αργότερα, οι πρόγονοί μας άλλαξαν δίαιτα και στράφηκαν στα φρούτα και το κρέας, οπότε η απόφυση έχασε τη χρησιμότητά της και συρρικνώθηκε σε υπολειμματικό όργανο.

Η θεωρία του υπολειμματικού οργάνου, όμως, δεν έπεισε ποτέ το σύνολο των επιστημόνων.

Τα τελευταία ευρήματα

Στη νέα μελέτη, ερευνητές από τη Γαλλία και τις ΗΠΑ ανέλυσαν δεδομένα για τη διατροφή 361 θηλαστικών, από τα οποία τα 50 έχουν βρεθεί να διαθέτουν σκωληκοειδή απόφυση.

Η ανάλυση έδειξε ότι τα 50 αυτά βρίσκονται διάσπαρτα στο εξελικτικό δέντρο των θηλαστικών και συνήθως δεν έχουν άμεση συγγένεια μεταξύ τους. Το τελικό εύρημα είναι ότι η σκωληκοειδής απόφυση εξελίχθηκε ανεξάρτητα τουλάχιστον 32 φορές, ίσως και περισσότερες. Επιπλέον, η εμφάνιση της απόφυσης συνήθως δεν συνδέεται με δραστικές αλλαγές της διατροφής.

Ανεξάρτητοι ερευνητές που κλήθηκαν να σχολιάσουν τη μελέτη στο δικτυακό τόπο του Science δήλωσαν εντυπωσιασμένοι από τα ευρήματα, αν και ορισμένοι αμφιβάλλουν για το πόσες ανεξάρτητες φορές εξελίχθηκε η απόφυση.

Αυτό όμως που παραμένει ασαφές είναι το ποια χρησιμότητα μπορεί να έχει αυτή η δομή.

Σύμφωνα με μια ανεπιβεβαίωτη ως σήμερα θεωρία, ο σωλήνας της απόφυσης φιλοξενεί ωφέλιμα βακτήρια που εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε περίπτωση μόλυνσης από παθογόνα μικρόβια, η απόφυση λειτουργεί ως καταφύγιο των ωφέλιμων βακτηρίων μέχρι να καθαρίσει η λοίμωξη.

Η ιδέα αυτή είναι ευλογοφανής, ωστόσο είναι γεγονός ότι η ανθρώπινη σκωληκοειδής απόφυση συχνά μολύνεται από παθογόνα μικρόβια και οδηγεί στην επικίνδυνη κατάσταση της σκωληκοειδίτιδας.

Σε αυτή την περίπτωση η απόφυση πρέπει να αφαιρεθεί, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία ότι όποιος υποβάλλεται στην επέμβαση χάνει κάτι ιδιαίτερα σημαντικό.

Όπως φαίνεται, το μυστήριο της σκωληκοειδούς απόφυσης δεν έχει εξηγηθεί ακόμα πλήρως.