Ο Homo Erectus στη Νομική
Αν μπορούσαμε να φανταστούμε την εξέλιξη του είδους μας σαν μια ενιαία, αδιάκοπη πορεία ενός και μόνου ανθρώπου, θα έπρεπε να ξεκινήσουμε από την Αφρική. Για τουλάχιστον 1 εκατομμύριο χρόνια, ο απώτατος πρόγονός μας, με ελάχιστες διαφορές από το είδος που αποσπάστηκε, περιφέρεται στην ήπειρο-κοιτίδα, χωρίς πρόθεση να εγκαταλείψει τον «παράδεισο» που του προσφέρει η άδολη λεηλασία της ζούγκλας της.Έπειτα, κάπου 160.000 χρόνια π.Χ., για λόγους που αγνοούμε, ο Homo Erectus, που έχει αποκτήσει αρκετή σοφία για να λέγεται Sapiens, αποφασίζει να ξεκολλήσει από την ανατολική Μαύρη Ήπειρο. Αυτός και οι συγγενείς του αποφάσισαν να χωριστούν. Σκόρπισαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, εποικίζοντας όλη την Αφρική. Ο δικός μας, ο μοναδικός, φανταστικός Homo Erectus, πιο sapiens από τους συντρόφους του, παίρνει τη φαμίλια του και προχωρεί βόρεια. Περνάει μια καταπράσινη τότε Σαχάρα, προχωρεί κατά μήκος του Νείλου, φτάνει μέχρι τη Μεσοποταμία, αλλά εκεί, ίσως μια συνάντηση με τον «άλλο» (η ιστορία επιφυλάσσει πάντα, και στους πιο μοναδικούς, έναν «άλλο»), έναν τρομακτικό και εχθρικό Νεάντερταλ ίσως, τον κάνει να γυρίσει πίσω. Αλλά ο Homo Erectus μας είναι επίμονο πλάσμα.
Ξαναπαίρνει τον δρόμο της περιέργειας. Περνά στην Αραβική Χερσόνησο, κι ύστερα, για περίπου 20.000 χρόνια περπατά, γιαλό γιαλό, διασχίζει όλες τις παράκτιες περιοχές του Ινδικού Ωκεανού, βγαίνει στον Ειρηνικό Ωκεανό, εκεί αποχαιρετά κάποιους πεισματάρηδες συντρόφους του που θέλουν να πάνε άλλοι νότια, προς Αυστραλία, κι άλλοι ανατολικά, προς Αμερική. Ο δικός μας, στρέφεται δυτικά, διασχίζει όλη την Ασία, παγωμένη από τη μια άκρη στην άλλη -εποχή παγετώνων γαρ- και καταλήγει στη Γηραιά Ήπειρο (καθόλου γηραιά από την άποψη της ανθρώπινης προϊστορίας. Κατοικήθηκε τελευταία και καταϊδρωμένη).
Έπειτα, για χιλιάδες χρόνια, μέχρι τους ιστορικούς χρόνους, ο Homo Erectus μας αλλάζει συνεχώς επαγγέλματα, γίνεται άλλοτε κυνηγός, άλλοτε γεωργός, άλλοτε άγριος πολεμιστής και βρίσκεται σε ένα αδιάκοπο πήγαινε-έλα από τη μια άκρη της Ευρασίας μέχρι την άλλη. Γίνεται Φοίνικας, Σημίτης, Εβραίος, Φιλισταίος, Ινδοευρωπαίος, Έλληνας, Γερμανός, Κέλτης, Τεύτονας, Λατίνος, Γότθος, Βάνδαλος, Αγγλοσάξονας, Σλάβος, Λομβαρδός, Σκοτσέζος, Χαν, Μαγιάρος, Βίκινγκ, Μογγόλος, Άραβας, άποικος στην Αμερική. Για 1 εκατομμύριο χρόνια, ο φανταστικός μας Homo Erectus δεν κάθεται σε χλωρό κλαρί, παρακινημένος άλλοτε από απλή περιέργεια, άλλοτε από ανάγκη, συχνά και από μια αίσθηση απληστίας. Αλλά ό,τι αντιλαμβανόμαστε σήμερα ως πρόοδο ή οπισθοδρόμηση, δημιουργία ή καταστροφή πάνω στη γραμμή της ανθρώπινης ιστορίας είναι αποτέλεσμα αυτής της αδιάκοπης κίνησης.
EΤΣΙ, Ο HOMO ERECTUS μας μπήκε κάποια στιγμή και στη Νομική. Αυτήν της Αθήνας. Στην αρχή είχε λευκή επιδερμίδα και καθαρό βλέμμα, ντυμένος με τα καλά αστικά του ρούχα, με πρόθεση απλώς να υπερασπίσει τους νόμους της τάξης του. Έπειτα, εμφανίστηκε λίγο ταλαιπωρημένος, απορημένος από τη βουή της πόλης, μαθημένος στην ησυχία του χωριού, με τριμμένα παντελόνια αλλά διάθεση για γνώση που θα τον ξεκολλούσε από την ανέχεια, θα του έδινε ευκαιρίες κοινωνικής αναρρίχησης. Στο τέλος, εμφανίστηκε μελαψός, ρακένδυτος, αλλόγλωσσος, αλλόφυλος και αλλόθρησκος, χωρίς καμιά πρόθεση να πάρει πτυχίο Νομικής. Απλώς για να θυμίσει την ύπαρξή του σ’ αυτή την έσχατη εκδοχή του ως Homo Erectus που είναι εδώ αλλά και δεν είναι, είναι ορατός αλλά και αόρατος, υπάγεται στον νόμο αλλά κινείται και εκτός αυτού. Υπάρχει αλά καρτ. Χρήσιμος ως φθηνός εργάτης στα χωράφια, περισσευούμενος όμως σήμερα, σε συνθήκες μνημονίου.
ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΑΝ ΚΑΛΩΣ ή κακώς έκανε την έσχατη εμφάνισή του και στην τελευταία εκδοχή του ο Homo Erectus στη Νομική, αν ήταν το κατάλληλο σημείο, η κατάλληλη στιγμή, η κατάλληλη μορφή να θυμίσει την ύπαρξή του. Ξέρω όμως από πού πηγάζει η ανυπαρξία του, ή -για να κυριολεκτήσω- η ενόχληση που προκαλεί η πληθωρική πλέον παρουσία του.
ΣΤΗΝ ΑΛΑΖΟΝΙΚΗ κεντρική Ευρώπη -που στήριξε τη μεταπολεμική της ανάπτυξη στην αθρόα μεταφορά ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού από την ευρωπαϊκή περιφέρεια, την Εγγύς και Άπω Ανατολή, την Αφρική και όλες τις ευρωπαϊκές πρώην αποικίες- το μοντέλο παραγωγής έχει πλέον άλλες απαιτήσεις. Ο αυτοματισμός στη βιομηχανική αλυσίδα, η διεύρυνση του τομέα των υπηρεσιών, η άνοδος της οικονομίας της γνώσης καθιστούν περιττούς τους πρόθυμους χειρώνακτες από την Ασία και την Αφρική. Τα φίλτρα στις μεταναστευτικές ροές -τη ζήτηση ειδικευμένων, πιο μορφωμένων εργατών- τα ορίζει πρώτα το νέο τεχνολογικό πρότυπο της καπιταλιστικής οικονομίας. Όχι η καχυποψία, κάποια εγγενής ρατσιστική διάθεση του εγχώριου πληθυσμού, των γηγενών Homo Erectus που έχουν την πεποίθηση ότι οι πρόγονοί τους φύτρωσαν κυριολεκτικά εκεί, κι επομένως έχουν τα δικαιώματα ενός δένδρου που έχει βαθιά τις ρίζες του στη γη. Ακόμη και το αίτημα της «πολιτιστικής προσαρμογής» των μεταναστών στην κουλτούρα των λοιπών Ευρωπαίων, η καλή γνώση της γλώσσας ή η απεμπόληση εθίμων που «προκαλούν» την αισθητική και τον φιλελευθερισμό μας (π.χ. η μαντίλα), δεν είναι τόσο ένας πολιτιστικός φονταμενταλισμός των Ευρωπαίων, όσο η απαίτηση για την εξασφάλιση μιας «παραγωγικής» κοινωνικής συνοχής. Το Ραμαζάνι, για παράδειγμα, και η αυστηρή τήρηση των απαιτήσεών του από τους πιστούς, δεν είναι ό,τι καλύτερο για την παραγωγικότητα.
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ που κάνει αισθητή, ενοχλητική ή και αφόρητη την πληθωρική παρουσία των μελαψών Homo Erectus (σ.σ.: οι λατινομαθείς ας με συγχωρήσουν για την αποφυγή της κανονικής κλίσης του σε όλες της πτώσεις) είναι οι ειδικές συνθήκες που δημιουργεί η οικονομική κρίση, ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Οι συνθήκες μαζικής ανεργίας και ταυτόχρονα η δημόσια διακηρυγμένη πρόθεση των πολιτικών ηγεσιών και των τεχνοκρατών να προκαλέσουν σημαντική πτώση μισθών εν ονόματι της ανταγωνιστικότητας (με ακραίο πρότυπο την Ελλάδα) ανοίγουν ένα νέο πεδίο ανταγωνισμού για την εργασία: τη μάχη για μια θέση στην ουρά. Και μάλιστα στην ουρά για τις πιο υποβαθμισμένες θέσεις εργασίας. Οι θέσεις που τις προηγούμενες δεκαετίες εγκαταλείφθηκαν μαζικά από τους Έλληνες και λοιπούς Ευρωπαίους και παραχωρήθηκαν μετά χαράς στους καλοδεχούμενους φθηνούς παρίες από την Ανατολή (η οικοδομή, το χωράφι, οι δουλειές του ποδαριού, οι υπηρεσίες καθαριότητας, η οικιακή βοήθεια) τώρα είναι περιζήτητες, έστω και κακοπληρωμένες., και από τους εγχώριους ανέργους. Από την ουρά, προφανώς, περισσεύουν πρώτοι οι μετανάστες, επικαιροποιώντας το άλλοτε γραφικό σύνθημα «οι ξένοι μάς παίρνουν τις δουλειές».
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ που δίνει στο μεταναστευτικό κυριολεκτικά διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης είναι το πολιτικό. Είναι αλήθεια πως η μακριά πορεία του Homo Erectus από τον Νότο στον Βορρά και από την Ανατολή στη Δύση ποτέ δεν υπήρξε περίπατος. Αντίθετα, κατά κανόνα ήταν μια αιματηρή ιστορία, με πολύ θάνατο, πολλή βαρβαρότητα, πολλούς πολέμους. Τι μας έκανε, άραγε, να πιστεύουμε ότι τα νέα μεταναστευτικά ρεύματα που έρχονται από την Ασία και την Αφρική θα είναι ανώδυνα; Ωστόσο, μιλώντας με όρους ζωντανής ιστορίας, τα ρεύματα των προσφύγων που φτάνουν στον Έβρο ή στο Αιγαίο τις τελευταίες δεκαετίες αποτελούν κυρίως τα απόνερα ανθρωπιστικών κρίσεων που έχουν προκληθεί άμεσα από πολιτικές της ευρωατλαντικής νεοφιλελεύθερης και νεοσυντηρητικής ελίτ. Είτε με άμεσες ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις (Ιράκ, Αφγανιστάν), είτε με προκλητική στήριξη αυταρχικών καθεστώτων που σήμερα καταρρέουν (Αίγυπτος, Μαγκρέμπ), είτε χάρη στην «αόρατο χείρα της αγοράς» που προκαλεί επισιτιστικές κρίσεις και στερεύει από φυσικούς πόρους χώρες που βυθίζονται στη φτώχεια και την πείνα, αν και είναι ευλογημένες από τη φύση.
ΚΑΠΩΣ EΤΣΙ έφτασε και ο δικός μας Homo Erectus στη Νομική. Όχι για να φορέσει τη διδακτορική τήβεννο, ούτε για να μάθει αστικό ή ποινικό δίκαιο. Αλλά για να υπενθυμίσει ότι αυτός ο κόσμος κινείται σε συγκοινωνούντα δοχεία. Ό,τι μπαίνει στο ένα στόμιο, αυτόματα ανεβάζει τη στάθμη στα άλλα. Στο τέλος, ξεχειλίζει από παντού. Ό,τι και να κάνουμε στο τελευταίο στόμιο, όσα φράγματα κι βάλουμε, είναι αδύνατο να αποτρέψουμε την υπερχείλιση αν δεν τη σταματήσουμε στην πηγή της.
Αν λοιπόν θέλουμε να σταθούμε στο ύψος των προγόνων μας, όρθιοι σαν Homo Erectus, σοφοί σαν Homo Sapiens, ας σκεφτούμε την εναλλακτική της συνύπαρξης.
ΚΙΜΠΙ
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
