του Κώστα Δουζίνα

Κατά τη διάρκεια μιας επίσημης επίσκεψης στο London School of Economics, τον Νοέμβριο του 2008, η βασίλισσα Ελισάβετ ρώτησε έναν καθηγητή γιατί οι οικονομολόγοι δεν είχαν προβλέψει την οικονομική κρίση, το πιο δραματικό γεγονός στην πρόσφατη οικονομική ιστορία. Δεν ξέρουμε τι της απάντησε ο καθηγητής. Ένα χρόνο αργότερα, σε ένα σεμινάριο της Βρετανικής Ακαδημίας, διαπρεπείς οικονομολόγοι απάντησαν στο ερώτημα, μιλώντας για «την αποτυχία του συλλογικού φαντασιακού πολλών ευφυών ανθρώπων, τόσο σε αυτή τη χώρα όσο και διεθνώς, να συλλάβει τους κινδύνους για το σύστημα στο σύνολό του».

Την Τετάρτη, η έκθεση του ΔΝΤ ανέφερε ότι η ελληνική οικονομία σημείωσε «μια ακόμα επιδείνωση», παρά τις προηγούμενες προβλέψεις του. Η πρόβλεψη για την ανάπτυξη αναθεωρήθηκε προς τα κάτω από το μείον 4% στο μείον 6% για το 2011, και στο μείον 3% για το 2012. Το έλλειμμα του 2011, το οποίο η πρόβλεψη το εκτιμούσε στο 7,5% του ΑΕΠ, αναθεωρήθηκε στο 9%, ενώ έλληνες αξιωματούχοι αναμένουν ότι θα υπερβεί το 10%. Το δημόσιο χρέος ανερχόταν στο 130% του ΑΕΠ το 2009. Το ΔΝΤ προβλέπει τώρα ότι θα κορυφωθεί στο 187% το 2013 και θα πέσει στο 152% του ΑΕΠ μέχρι το 2020, κι αυτό εφόσον επιτύχουν όλα τα μέτρα που έχουν επιβληθεί στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο όμως είναι απίθανο. Το ξεπούλημα των περιουσιακών στοιχείων που έχουν απομείνει στο δημόσιο έχει αποφέρει ελάχιστα, και οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιώτες πιστωτές, οι οποίοι κλήθηκαν να αποδεχθούν το κούρεμα κατά 50% με βάση την απόφαση της ΕΕ τον Οκτώβριο, έχουν βαλτώσει. Θα χρειαστούν δέκα χρόνια, σημειώνει το ΔΝΤ στην έκθεσή του, προκειμένου η Ελλάδα να μπορέσει να γεφυρώσει το χάσμα της ανταγωνιστικότητας. Θα χρειαστεί όμως πολύ λιγότερος χρόνος για να καταστρέψει την Ελλάδα που ξέρουμε.

Το ΔΝΤ αποδέχεται ότι οι προβλέψεις του διαψεύστηκαν πλήρως και μέμφεται την ελληνική κυβέρνηση που δεν ακολούθησε πιστά το πρόγραμμα, τα θεσμικά και νομικά εμπόδια για τη μεταρρύθμιση, καθώς και την έλλειψη σθεναρής βούλησης στην είσπραξη των φόρων. Σύμφωνα με τον Πωλ Τόμσεν, τον επικεφαλής της αντιπροσωπείας του ΔΝΤ στην Ελλάδα, το ΔΝΤ δεν ευθύνεται για την αποτυχία του πακέτου μέτρων λιτότητας που επέβαλε. Αλλά, σε αντίθεση με τους συνομιλητές της βασιλίσσης, το ΔΝΤ δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτή η αποτυχία ήταν ξαφνική ή απρόβλεπτη. Αυτό θα είναι το πέμπτο διαδοχικό έτος ύφεσης, με την ελληνική οικονομία να συρρικνώνεται μέχρι και κατά 20% στη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ωστόσο, το ΔΝΤ ανακοίνωσε την αύξηση της δοσολογίας του ίδιου φαρμάκου, ακολουθώντας τη ρήση της Mae West (ποτέ δεν χορταίνει κανείς ένα καλό πράγμα). Περαιτέρω λιτότητα με περικοπές δημοσίων δαπανών που θα φτάσουν στα 20 δισ. ευρώ θα επιβληθεί μεταξύ 2012 και 2015. Περίπου 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι θα χάσουν τη δουλειά τους, η ανεργία θα αυξηθεί στο 19% (αλλά ποιος πιστεύει πια τις προβλέψεις του ΔΝΤ;), ενώ οι ήδη συρρικνωμένοι μισθοί, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες θα συρρικνωθούν ακόμα περισσότερο. Ο κατώτατος μισθός θα μειωθεί και θα καταργηθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Αυτή είναι μια εικόνα Κόλασης, που πλασάρεται ως η λεωφόρος προς τον Παράδεισο.

Το ΔΝΤ έχει παραδεχθεί την αποτυχία των προβλέψεών του, αλλά δεν αποδέχεται την ευθύνη του. Πόσο περισσότερο πρέπει να αποτύχουν οι πολιτικές του για να παραδεχτεί ότι η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια; Δεν χρειάζεται να είσαι κάτοχος του Νόμπελ Οικονομίας για να αντιληφθείς ότι αν παίρνεις χρήματα από ανθρώπους που οδηγούνται στη φτώχεια (οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων έχουν μειωθεί μέχρι και 50%) θα βαθύνεις την ύφεση και θα καταστρέψεις κάθε προοπτική ανάκαμψης. Αλλά οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ αδυνατούν να παραδεχτούν ότι οι θεωρίες τους φανερώνουν μια «αποτυχία του συλλογικού φαντασιακού».

Θα παραδεχτεί τουλάχιστον το ΔΝΤ ότι καταστρέφει εκατομμύρια ζωές; Τα μακροοικονομικά στοιχεία είναι εντυπωσιακά· οι κοινωνικές συνέπειες είναι πολύ χειρότερες. Ο μέσος Έλληνας έχει πληρώσει βαρύ τίμημα για τη μόνιμη αποτυχία των πολιτικών και οικονομικών του ελίτ και τη διεστραμμένη εμμονή στις πολιτικές του ΔΝΤ. Η πρωτοφανής αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας, των αστέγων, των ψυχικών παθήσεων και της εγκληματικότητας καταστρέφει την κοινωνική συνοχή, θυμίζοντάς μας τις καταστροφές της δεκαετίας του 1930. Η αναλογία με τη δεκαετία του 1930 καθίσταται επίσης φανερή με τη συμμετοχή της άκρας δεξιάς, του ξενόφοβου ΛΑΟΣ στη συγκυβέρνηση. Όταν το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας του Γιοργκ Χάιντερ εισερχόταν στην αυστριακή κυβέρνηση συνασπισμού το 2000, τα κράτη της Ε.Ε. εξοργίστηκαν και επέβαλαν διπλωματικές κυρώσεις. Στην Ελλάδα, η Ε.Ε. και τα μέτρα του ΔΝΤ είναι αυτά τα οποία οδήγησαν στην είσοδο των ακροδεξιών στην κυβέρνηση.

Μόνο ένα σημείο της έκθεσης του ΔΝΤ φαίνεται να διατηρεί κάποια στοιχειώδη επαφή με την πραγματικότητα. Το ΔΝΤ αποδέχεται εμμέσως ότι η λαϊκή αντίσταση στα μέτρα συνέτεινε στη μη επίτευξη των στόχων. Το κίνημα «Δεν πληρώνω», οι «Αγανακτισμένοι», οι οποίοι κατέλαβαν τις πλατείες της Ελλάδα για μήνες, δείχνοντάς μας έμπρακτα τι σημαίνει άμεση δημοκρατία –και που τώρα επαναλαμβάνεται αλλού, με το κίνημα Occupy–, οι υπάλληλοι της ΔΕΗ που δεν είναι διατεθειμένοι να κόψουν το ρεύμα σε όσους δεν μπορέσουν να πληρώσουν το «χαράτσι» που εισπράττεται παράνομα μέσω των λογαριασμών του ηλεκτρικού, όλα αυτά δείχνουν ότι οι απλοί άνθρωποι μπορούν να ματαιώσουν τα σχέδια πανίσχυρων δυνάμεων.

Το «αφελές» ερώτημα της βασίλισσας επιδέχεται μία, και μόνο μία, απάντηση: η νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική της λιτότητας και της τιμωρίας των κοινωνικά πιο αδύναμων, δεν είναι δρόμος που οδηγεί στη γνώση ή την ευημερία. Ο ελληνικός λαός απευθύνει το ίδιο ακριβώς ερώτημα στους τεχνοκράτες του ΔΝΤ. Με αυτόν τον τρόπο, αγωνίζονται για το μέλλον μιας άλλης Ευρώπης, μιας Ευρώπης που δεν πολυδιακρίνεται στις ευρωπαϊκές συνόδους κορυφής.

Μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Ο Κώστας Δουζίνας είναι αντιπρύτανης και διευθυντής του Birkbeck Institute for the Humanities, London University.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην «Guardian», στις 15.12.2011.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...