Ο κοινοβουλευτισμός και κάθε σύστημα αντιπροσώπευσης έχει σπάσει. Δεν χρειάζεται καν να μαζέψουμε τα κομμάτια του, θα τα απορροφήσει το έδαφος και θα γεννήσει άνθη
Στο σημείο που βρισκόμαστε οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τις βάσεις από τις οποίες ξεκινήσαμε. Δημοκρατία. Ας μην αναλωθούμε στον ουσιαστικό της ορισμό και στην γελοία μορφή που της έχουμε αποδώσει σήμερα. Ας επικεντρωθούμε στην ανάγκη κατανόησης της ως κάτι ολικό.
Μόνη μορφή αυθεντικής δημοκρατίας μπορεί να αποτελέσει η Άμεση Δημοκρατία (όρος μάλλον πλεοναστικός καθώς το «άμεση» θα έπρεπε να ήταν αυτονόητο και να εμπεριεχόταν στη σημασία της). Τα υπόλοιπα είδη της παραμένουν ευφυή κατασκευάσματα ελιγμών.
Η κοινοβουλευτική δημοκρατία αντιπροσώπευσης απέχει κατά πολύ στη θεωρητική της φύση -πόσο μάλλον και στη σύγχρονη εφιαλτική πρακτική της- από κάθε ιδέα που μπορεί να γεννάει η ίδια η ετυμολογία της.
Είναι κάπως αφελές να τρέφουμε αυταπάτες δημοκρατίας επειδή μια φορά στα 4 χρόνια καλούμαστε να επιλέξουμε (ούτε καν αυτό που πραγματικά θα θέλαμε) αλλά ανάμεσα σε προκατασκευασμένες ψευδοεπιλογές, περιορισμένες σε αριθμό και σε εύρος περιεχομένου.
Αν η αποχή ή η περιθωριοποίηση της διαδικασίας των εκλογών λοιπόν σημαίνει ενεργή αντίδραση τότε μπορεί να αποβεί καρποφόρα. Αν πάλι σημαίνει παραίτηση και αδιαφορία για την πολιτική ζωή τότε είναι σίγουρα καταστροφική. Όπως και να ‘χει, δεν πρέπει για κανένα λόγο να ξεχνάμε πως το δικαίωμα της ψήφου έχει κερδιθεί με αγώνες βαμμένους με αίμα και οφείλουμε να το σεβόμαστε βαθιά, όπως και να προστατεύουμε τη δυνατότητα σε αυτό όσων θέλουν να το ασκούν.
Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να μας πείθει μια ιδέα συμβιβασμού και περιορισμού στη ψήφο μας ως μόνο μέσο αλλαγής, τιμωρίας κτλ. Αν αφήσαμε τη πολιτική μας συνείδηση να γίνει κομματική και κατ’ επέκταση μικροπολιτική, τότε είναι χρέος μας να την επαναφέρουμε στην αυθεντική της πηγαία μορφή. Χωρίς αυτήν την πολιτική της έκφανση, ολόκληρη η συνείδηση μας σε όλα τα επίπεδα παραμένει λειψή.
Συνεπώς αποχή από τις εκλογές δεν συνεπάγεται αποδοχή της κατάστασης ως μη αναστρέψιμη και παραίτηση από την προσπάθεια αλλαγής. Αντιθέτως. Δηλώνει θέληση για Άμεση Δημοκρατία που μεταφράζεται σε συνηδειτή δήλωση πως δεν με εκφράζει η έννοια της αντιπροσώπευσης, δεν με εκφράζει να ψηφίζω άτομα που θα ψηφίζουν για θέματα που αφορούν εμένα χώρις εμένα. Με εκφράζει να ψηφίζω κατευθείαν ο ίδιος για αυτά.
Βέβαια η μεμονωμένη αποχή μικρού ποσοστού ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Μπορεί να σημαίνει απλώς ενδυνάμωση του δικομματισμού, δείγμα αδιαφορίας, και αφελή άδεια δράσης στους κυβερνώντες. Άλλωστε πώς θα σπάσει ο δικομματισμός, αν όσοι είμαστε ενάντια σε αυτόν απέχουμε; Πάντως το να ψηφίζεις κάτι μόνο και μόνο για να μην βγει κάτι άλλο, αν και ουσιαστική κίνηση στις τωρινές εκλογές, αποτελεί οξύμωρη πράξη συμβιβασμού.
Πάρα τους κινδύνους όμως η αποχή θα έχει καθοριστική σημασία όταν θα υπερβεί το 50%. Τότε το «δεν αναγνωρίζουμε τις αρχές σας» θα έχει πάρει άλλη κοινωνική διάσταση και βάρος και πλέον εύλογα η οποιαδήποτε κυβέρνηση θα αποτελεί απόρροια μειοψηφίας και δεν θα έχει ούτε πολιτικό ούτε κοινωνικό δικαίωμα να μας αντιπροσωπεύσει.
Όπως και να ‘χει, η αποχή από τις εκλογές δεν σημαίνει εναντίωση στη διαδικασία της ψηφοφορίας αλλά αντιθέτως απαίτηση για συνεχή δημοψηφίσματα και ηλεκτρονικές ψηφοφορίες για κάθε είδους θέματα σε δημοτικό και εθνικό επίπεδο. Άλλωστε ο μύθος της πλειοψηφικής ψηφοφορίας ως μονόδρομος της δημοκρατίας συντηρείται μόνο λόγω άγνοιας άλλων διαδικασιών όπως η συμβιβαστική συνδιαμόρφωση αποφάσεων με βάση τις απόψεις όλων.
Τόσα γκάλοπ γίνονται για προθέσεις ψήφου. Σχιζοφρενές. Γιατί να μην γίνονται γκάλοπ ή ηλεκτρονικές ψηφοφορίες για κάθε κομβικό θέμα σε μικρό και μακροσκοπικό επίπεδο; Προφανώς τα διαδικαστικά προβλήματα που προκύπτουν είναι αυτονόητα αλλά με τον καιρό μπορούν να παρακαμφθούν.
Μπορεί να είμαστε πολλαπλάσιοι των πολιτών της αρχαίας Αθήνας άλλα έχουμε το εφόδιο της τεχνολογίας και του διαδικτύου (όσο ακόμα καταφέρνουμε να το διατηρούμε ελεύθερο και αυτόνομο μέσο έκφρασης). Κάθε πολίτης πρέπει να έχει τη δύναμη μέσω συνεχούς, κι όσο το δυνατόν αντικειμενικότερης, ενημέρωσης και ενασχόλησης με τα κοινά να αποφασίζει και να ψηφίζει τακτικά για πλήθος θεμάτων που αφορούν τον ίδιο και το σύνολο του οποίου είναι μέρος.
Αν δωθεί στον πολίτη το δικαίωμα της συνεχούς ενασχόλησης και συμμετοχής στα κοινά θα γεννηθεί μέσα του ένα ακόμη ισχυρότατο -και αυτή τη φορά φανερό- κίνητρο για αυτομόρφωση και ανάπτυξη κριτικής σκέψης, καθώς πλέον κάθε απόφαση του θα έχει φανερό αντίκτυπο και ουσιαστική ευθύνη.
Για να απαιτήσει όμως ο κόσμος κάτι τέτοιο, πρέπει να δείξει ότι η πλειοηφία καταψηφίζει όχι μόνο το δικομματισμό (αν και είναι επιτέλους ένα μεγάλο βήμα κι αυτό) αλλά το όλο πολιτικό σύστημα και προσανατολισμό του (προς τι η ύπαρξη κομμάτων και μάλιστα η ύπαρξη τυφλής πειθαρχίας των μελών τους στις θέσεις αυτών;).
Τα κύρια αντεπιχειρήματα σε κάθε νέα τέτοια μορφή «ουτοπίας» είναι δύο: Πρώτον, πως είναι ενάντια στη φύση του ανθρώπου και δεύτερον, πως όποτε δοκιμάστηκε κάτι παρόμοιο απέτυχε.
Μπορεί η φύση κάθε ανθρώπου να τείνει προς την αυτοσυντήρηση αλλά θέλω να πιστεύω πως η φύση του συνόλου είναι ακόμα ικανή να τείνει προς την αλληλεγγύη. Δεν έχω επιστημονικά επιχειρήματα, ούτε αναλύσεις εγκεφαλικών πειραμάτων νευροεπιστήμης για την ανθρώπινη φύση. Σχεδόν διαισθητικά, κι ίσως και δογματικά -καθώς αυτή είναι η φύση των ονείρων κι ίσως γι αυτό να είναι αυτά που αντέχουν αναλλοίωτα στο χρόνο και δεν καταρρίπτονται από επόμενες ανακαλύψεις- πιστεύω πως είναι καιρός να προσεγγίσουμε την αληθινή μας φύση. Αυτήν της ουσιαστικής ελευθερίας και της συνειδητής αυτονομίας. Με άλλα λόγια, της συνειδητοποίησης πως η μόνη κυριαρχία που μπορεί να επιτρέπεται είναι αυτή του εαυτού μας πάνω στη ζωή μας.
Το ρίσκο παραμένει μεγάλο, αλλά αν μη τι άλλο, τα ‘χουμε παίξει ήδη όλα. Αν δεν νικάμε ακόμα, ίσως να φταίνε οι κανόνες. Ας τους αλλάξουμε.-
Νίκος Ερηνάκης
Υ.Γ. : Όπως κι αν αποφασίσει κανείς να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, ό,τι κι αν ψηφίσει, δεν μπορούμε να επιτρέψουμε την είσοδο των ναζιστών στη βουλή. Θα είναι η μεγαλύτερη ήττα της όποιας δημοκρατίας μας έχει απομείνει και μάλιστα από τον ίδιο της τον εαυτό. Αν δεν έχουμε πιάσει ακόμα πάτο, με την είσοδο τους στην βουλή θα πιάσουμε. Όχι μόνο από όσα θα επιχειρήσουν να κάνουν, αλλά από το γεγονός ότι θα είμαστε εμείς που επιτρέψαμε αυτή τους την είσοδο.
[Χρησιμοποιώ το α’ πληθυντικό καθώς σε ένα κοινωνικό σύνολο φέρουμε όλοι ευθύνη τόσο για όσα συμβαίνουν όσο και για όσα παλεύουμε να μη συμβούν.]
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
