Οι σπάνιες ευθυγραμμίσεις ανάμεσα στη Γη, την Αφροδίτη και τον Ήλιο επέτρεψαν στους αστρονόμους του 17ου και 18ου αιώνα να υπολογίσουν για πρώτη φορά με ακρίβεια την απόστασή μας από τον Ήλιο. Τώρα, αστρονόμοι σε όλο τον κόσμο προετοιμάζονται για την επόμενη διάβαση της Αφροδίτης το διήμερο 5 και 6 Ιουνίου, ένα φαινόμενο που δεν θα επαναληφθεί για τα επόμενα 105 χρόνια.

Το φαινόμενο

Το απόγευμα της 5ης Ιουνίου, η Αφροδίτη θα αρχίσει να περνά ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο, οπότε θα γίνει ορατή ως σκοτεινή κηλίδα που κινείται σε ένα ταξίδι 6,5 ωρών πάνω στον διάπυρο ηλιακό δίσκο.

«Εδώ και αιώνες, η διάβαση της Αφροδίτης θεωρείται μια από τις σημαντικότερες στιγμές για τους αστρονόμους» σχολίασε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Κλοντ Καταλά, επικεφαλής του Παρατηρητηρίου του Παρισιού.

Το απόγευμα της 5ης Ιουνίου, η πρώτη φάση της διάβασης θα γίνει ορατή στη Βόρειο Αμερική, την Κεντρική Αμερική και το βορειότερο τμήμα της Νοτίου Αμερικής.
Η Ευρώπη, η Μέση Ανατολή και η Νότια Ασία θα μπορέσουν να δουν μόνο την τελική φάση του φαινομένου λίγο πριν από το ηλιοβασίλεμα της 6ης Ιουνίου.
Οι μόνες περιοχές από τις οποίες η διάβαση θα είναι ορατή για όλη τη διάρκειά της θα είναι η ανατολική Ασία και ο Δυτικός Ειρηνικός.

Η ανακάλυψη

Μόνο έξι διαβάσεις της Αφροδίτης έχουν καταγραφεί από τότε που ο Γιοχάνες Κέπλερ προέβλεψε θεωρητικά το φαινόμενο τον 17ο αιώνα. Οι επιστήμονες σύντομα κατάλαβαν ότι θα μπορούσαν θεωρητικά να υπολογίσουν τριγωνομετρικά την απόσταση Γης-Ήλιου, τη λεγόμενη Αστρονομική Μονάδα (AU), αν χρονομετρούσαν την ίδια διάβαση της Αφροδίτης από διαφορετικές περιοχές του κόσμου.

Για το λόγο αυτό, η Βρετανία και η Γαλλία, οι τότε υπερδυνάμεις του πλανήτη, έστειλαν αποστολές σε μακρινά μέρη για να καταγράψουν τις διαβάσεις του 1761 και του 1769.
Η βρετανική αποστολή του 1761 αναχώρησε από το Πλύμουθ, δέχθηκε όμως επίθεση από γαλλικά πλοία και τα μέλη της εξέφρασαν την επιθυμία να γυρίσουν πίσω. Έλαβαν όμως την προειδοποίηση της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας ότι η πρόωρη επιστροφή τους θα ήταν «σκάνδαλο» που θα οδηγούσε στο διασυρμό τους.

Η καταγραφή

Εξίσου δραματική, αλλά με πιο θετική εξέλιξη, ήταν η βρετανική αποστολή του 1769, όταν ο μεγάλος εξερευνητής Τζέιμς Κουκ εστάλη στην Ταϊτή για να καταγράψει το σπάνιο φαινόμενο.
Όταν ολοκλήρωσε αυτό το έργο, ο Κουκ άνοιξε την επιστολή με τις οδηγίες για την πραγματική -και μυστική- αποστολή του: να ανακαλύψει και να χαρτογραφήσει τη μυστηριώδη «νότια ήπειρο», που αποδείχθηκε τελικά ότι ήταν η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία.

Ακόμα και σήμερα, όμως, η διάβαση της Αφροδίτης παραμένει χρήσιμη για την αστρονομία: ερευνητές σε όλο τον κόσμο θα την παρακολουθήσουν με προσοχή προκειμένου να τελειοποιήσουν τις μεθόδους τους για την ανακάλυψη πλανητών έξω από το Ηλιακό Σύστημα. Η προηγούμενη διάβαση ήταν σχετικά πρόσφατα, το 2004. Η επόμενη όμως απέχει πολύ, αφού αναμένεται το Δεκέμβριο του 2117.