The Financial Times 


Οι διαπραγματεύσεις για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ ξεκίνησαν σχεδόν δύο χρόνια πριν, όταν ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο φρεσκο-εκλεγμένος Βρετανός πρωθυπουργός, αιφνιδίασε την σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες με ένα αναπάντεχο αίτημα.

Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκέλα Μέρκελ, ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί και άλλοι, αναλώθηκαν στην δημιουργία ενός ταμείου διασώσεων για να συγκρατήσουν την κρίση στην ευρωζώνη. Ως αντίτιμο για την βρετανική ανοχή, ο κ. Κάμερον τους έπεισε να υπογράψουν μια επιστολή όπου δεσμεύονταν να περιορίσουν τις δαπάνες της ΕΕ για την επόμενη δεκαετία.
Ακόμη και στις καλύτερες εποχές, η συμφωνία πάνω στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό προϋποθέτει μια άγρια και περίπλοκη διαδικασία. Ακόμη και διπλωμάτες που έχουν κάνει μεγάλη πρακτική στην τέχνη της διπλωματικής πειθούς, δηλώνουν ότι η διαδικασία είναι εξαντλητική.

Καθένα από τα 27 μέλη της ΕΕ έχει την δική του επείγουσα προτεραιότητα, καθένα έχει δικαίωμα βέτο και όλα πρέπει να μπορέσουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους και να πουν ότι κέρδισαν. Το ανέκδοτο που κυκλοφορεί είναι ότι η ΕΕ μπαίνει σε αυτή την διαδικασία κάθε επτά χρόνια, επειδή είναι τόσο επίπονη.

Και τώρα, καθώς οι ηγέτες των κυβερνήσεων συγκεντρώνονται στις Βρυξέλλες για την ειδική σύνοδο κορυφής για τον προϋπολογισμό, η διαδικασία δείχνει τόσο τρομαχτική όσο ποτέ. Η ελπίδα είναι να επιτευχθεί μια συμφωνία όσον αφορά δαπάνες σχεδόν 1.000 δισ. ευρώ από το 2014 ως το 2020 για αγροτικές επιδοτήσεις, έργα οδικά και υποδομών, έρευνα και ανάπτυξη κ.α. –ένα μέγεθος αυξημένο κατά 5% σε σχέση με τον τωρινό προϋπολογισμό.
Όμως η κρίση, η χειρότερη οικονομική κρίση μετά τον β΄ παγκόσμιο πόλεμο, και οι συνακόλουθες διασώσεις και λιτότητες, έχουν ανοίξει ένα ρήγμα ανάμεσα στις πλουσιότερες και τις φτωχότερες χώρες, και παράλληλα έχουν σκληρύνει την κοινή γνώμη πάνω σε πολλά θέματα που αφορούν τα πλεονεκτήματα των ευρωπαϊκών δαπανών.

Οι υπερασπιστές του αυξημένου προϋπολογισμού προσαρμόζουν τα επιχειρήματά τους στις περιστάσεις. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόσο, ισχυρίζεται ότι ο προϋπολογισμός δεν είναι πλέον ένα «βουνό από βούτυρο» για αγροτικές επιδοτήσεις αλλά ένας «καταλύτης ανάπτυξης.»

Στο οποίο ένα σκεπτικός διπλωμάτης απάντησε: «Μόνο αν είσαι αγελάδα.»

Μετά από ένα χρόνο διαπραγματεύσεων, ακόμη και οι αισιόδοξοι προετοιμάζονται για το χειρότερο. «Είναι εφικτό, αλλά οι πιθανότητες αποτυχίας παραμένουν στο 50%» σχολίασε άλλος διπλωμάτης.

Σε μια τέτοια περίπτωση, θα δημιουργηθεί νομική αβεβαιότητα όσον αφορά έργα δημοσίων επενδύσεων αξίας εκατοντάδων δισ. ευρώ, καταφέρνοντας ένα ακόμη πλήγμα στην ήδη ευάλωτη οικονομία της κοινότητας.

Επιπλέον θα δηλητηριάσει τις προσπάθειες συνεργασίας σε πιο επείγοντα ζητήματα της κρίσης. Η κα Μέρκελ θέλει απελπισμένα να επιτευχθεί μια συμφωνία στον προϋπολογισμό –γατί μόνο έτσι οι ηγέτες θα μπορούν να ξαναξεκινήσουν δουλειά πάνω στην φιλόδοξη μεταρρύθμιση των οικονομικών και δημοσιονομικών στρατηγικών τις οποίες θεωρεί καίριες για να προστατευθεί το ευρώ.

Το πιο ανησυχητικό στοιχείο, είναι ότι μια κατάρρευση στις συνομιλίες για τον προϋπολογισμό μπορεί να ανοίξει βαθύτερα ρήγματα στο σύνολο του ευρωπαϊκού έργου.

«Ας είμαστε ειλικρινείς. Το θέμα δεν είναι τα λεφτά, είναι η ιδεολογία,» δήλωσε ο Μάρτιν Σουλτζ, πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου. «Είναι αντιπροσωπευτικό της σημερινής ΕΕ: Μια βαθιά απόκλιση για το ποια κατεύθυνση πρέπει να πάρει η ΕΕ.»

Αυτό που χωρίζει τα δύο άκρα είναι ένα χρηματικό «κενό» το οποίο έφτασε κάποια στιγμή μέχρι τα 200 δισ. ευρώ, που ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπούι προσπαθεί μανιωδώς να μειώσει.

Από την μια πλευρά οι πλούσιες χώρες, όπως Βρετανία, Σουηδία, Ολλανδία και Γερμανία –που συνεισφέρουν τα περισσότερα στον προϋπολογισμό της ΕΕ- μάχονται να σφίξουν το πορτοφόλι των Βρυξελλών. Επτά εξ αυτών έχουν σχηματίσει έναν συνασπισμό γνωστό ως οι Φίλοι των Βέλτιστων Δαπανών.

Απέναντί τους βρίσκονται οι Φίλοι της Συνοχής, 15 χώρες κυρίως από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη που είναι αποφασισμένες να διατηρήσουν την ροή των αναπτυξιακών κεφαλαίων της ΕΕ. Το Ευρωκοινοβούλιο, που πρέπει να υπογράψει την όποια συμφωνία, συντάσσεται μαζί τους.

Με μια βαθύτερη εξέταση, και τα δύο στρατόπεδα βρίθουν αντιθέσεων. Η Φινλανδία για παράδειγμα, θέλει μειώσεις των δαπανών, αλλά όχι για ένα ειδικό ταμείο το οποίο στηρίζει τις «αραιοκατοικημένες περιοχές.» Η Γαλλία, μια Φίλη των Βέλτιστων Δαπανών, είναι επίσης φίλη με το μεγαλυτερο τμήμα του προϋπολογισμού –τις αγροτικές δαπάνες- αλλά της αρέσει και η συνοχή.

...

Πάντως σήμερα, όλα τα μάτια θα είναι στραμμένα στον κ. Κάμερον, που έχει απειλήσει να θέσει βέτο σε όλα, πλην του παγώματος των δαπανών. Καθώς η δημοτικότητα της ΕΕ βουλιάζει στην Βρετανία και η χώρα αντιμετωπίζει τις δικές της περικοπές δαπανών, ο κ. Κάμερον ίσως έχει πολλά να κερδίσει πολιτικά, αν υλοποιήσει αυτή την απειλή.

Σήμερα το πρωί, ο πρωθυπουργός θα έχει μια ιδιωτική, 10λεπτη «εξομολογητική» συνάντηση με τον κ. Βαν Ρομπούι, πριν αρχίσουν οι συζητήσεις. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η υπόλοιπη Ευρώπη θα τεντώνει το αυτί της στην πόρτα για να κρυφακούσει.

Το μεγαλύτερο ζήτημα της διαμάχης –και το πιο ακανθώδες ζήτημα για τις περισσότερες πλευρές- είναι το μέγεθος του προϋπολογισμού. Τα επιχειρήματα περιπλέκουν τα ελαστικά νούμερα και οι περίπλοκες λογιστικές που στο τέλος δίνουν την δυνατότητα στους αντιπάλους να κρατούν το ίδιο χαρτί και να ισχυρίζονται ότι κέρδισαν.

Η επιτροπή έχει προτείνει 1.033 δισ. ευρώ για το 2014 ως 2020. Αλλά στην προσφορά της περιλαμβάνονται πολλά εκτός προϋπολογισμού μεγέθη τα οποία επίσης τα κράτη μέλη πρέπει να χρηματοδοτήσουν. Συνολικά, η πρότασή της ξεπερνά τα 1.091 δισ. ευρώ.
Η Βρετανία, με την υποστήριξη της Ολλανδίας και της Σουηδίας, έχει ζητήσει πάγωμα των πληρωμών σε πραγματικά μεγέθη, με βάση τα επίπεδα του 2011. Αυτό θα σημαίνει 886 δισ. ευρώ, αλλά η Βρετανία δεν έχει προσδιορίσει συγκεκριμένο μέγεθος, δημιουργώντας μια ασάφεια που ίσως δώσει στον κ. Κάμερον περισσότερα περιθώρια ελιγμών.

Η λογιστική καταμέτρηση της Βρετανίας επίσης τίθεται σε αμφιβολία. Οι επικριτές λένε ότι το 2001επιλέχθηκε ως βάση –και όχι το 2013 που είναι το τελευταίος έτος του τρέχοντος κύκλου – για να πέσουν τα νούμερα χαμηλότερα. Η Βρετανία έχει επίσης επιλέξει να επικεντρωθεί σε «πληρωμές» του προϋπολογισμού, ενώ τα περισσότερα άλλα μέρη συζητούν για το ανώτατο επίπεδο των «δεσμεύσεων» στον προϋπολογισμό. Κι αυτό δυσκολεύει τις συγκρίσεις.

Ένας γερμανικός συμβιβασμός θα βάλει ανώτατο όριο στον προϋπολογισμό το 1% του συνολικού καθαρού εθνικού εισοδήματος των μελών, δηλαδή τα 960 δισ. ευρώ. Μια πρόταση την οποία δημοσίευσε πρόσφατα ο κ. Βαν Ρομπούι, ανέρχεται στα 1.011 δισ. ευρώ. Ο κ. Βαν Ρομπούι ελπίζει ότι η προσφορά του θα γίνει αποδεκτή από τα «γεράκια» του προϋπολογισμού, επειδή είναι περίπου 20 δισ. ευρώ χαμηλότερη από τον τρέχοντα προϋπολογισμό, γεγονός που θα επιτρέψει στην άλλη πλευρά να ισχυριστεί ότι κέρδισε. Αλλοι πιστεύουν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ ακόμη σε περικοπές για να υπάρξει συμφωνία.

Αν οι συνομιλίες καταρρεύσουν, οι διπλωμάτες αναφέρουν ότι δεν υπάρχει κάποια άλλη εμφανής ευκαιρία να συνέλθει η σύνοδος εκ νέου και φοβούνται ότι η διαδικασία ίσως γίνει ακόμη δυσκολότερη καθώς παρεμβάλλονται πολιτικά γεγονότα όπως οι γερμανικες εκλογές.

Επίσης ο χρόνος τελειώνει. Αν και ο νέος προϋπολογισμός δεν ξεκινά παρά το 2014, χρειάζεται έως κι ένας χρόνος για να σχεδιαστεί η σχετική νομοθεσία που καλύπτει τα αναπτυξιακά προγράμματα. Χωρίς αυτήν, εκατοντάδες δισ. ευρώ σε πληρωμές απλώς θα παγώσουν όταν εκπνεύσει ο τρέχον προϋπολογισμός τον Δεκέμβριο 2013, που θα είναι καταστροφή για την κεντρική και ανατολική Ευρώπη. «Θα γίνει χαμός,» είπε χαρακτηριστικά διπλωμάτης.

Οι πλούσιες χώρες, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, επίσης θα υποφέρουν επειδή θα εκπνεύσουν οι επιστροφές τους από τον προϋπολογισμό. Η Βρετανία εξαιρείται γιατί η «ιερή» της επιστροφή, την οποία εξασφάλισε η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ το 1984, είναι εγγυημένη για πάντα.

Όμως, ο κ. Κάμερον θα μπορούσε να αποδειχθεί και ο μεγάλος χαμένος, λόγω ενός «ανάποδου» χαρακτηριστικού της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Αν δεν υπάρξει συμφωνία, το ανώτατο όριο του προϋπολογισμού 2013 θα επαναλαμβάνεται, συν τον πληθωρισμό, σε κάθε ακόλουθο έτος. Το αποτέλεσμα θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το βρετανικό πάγωμα.

Ίσως ο κ. Κάμερον συνειδητοποίησε αυτό το γεγονός κι έδωσε πιο ενθαρρυντικά μηνύματα αυτή την εβδομάδα. Και πάλι, ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν αρχίσει να μελετούν κατά πόσον είναι εφικτό κάτι, που κάποτε θεωρούνταν αδύνατον: Η δημιουργία ενός μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού χωρίς την Βρετανία.

«Κάποιοι είναι πολύ απογοητευμένοι,» είπε ένας διπλωμάτης.

«Οι περισσότεροι θέλουν να συνεργαστούν με την Βρετανία, αλλά λένε «υπάρχει κι ένα όριο».