Δύο εκατομμύρια Έλληνες έχουν πρεσβυωπία (δηλαδή, δυσκολία στην κοντινή όραση), ενώ διεθνώς ο αριθμός των πρεσβυώπων φθάνει το ένα δισεκατομμύριο.

«Η πρεσβυωπία εμφανίζεται σε ηλικίες άνω των 38 ετών και είναι συχνότερη στους υπερμέτρωπες και τους μύωπες», εξηγεί ο καθηγητής Σπύρος Γεωργαράς. «Οποιοσδήποτε μπορεί να πάθει πρεσβυωπία».

Η πρεσβυωπία οφείλεται στη γήρανση του οπτικού συστήματος, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανείς να εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα. Παρουσιάζεται στην αρχή ως δυσκολία στο διάβασμα υπό συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Η διάγνωση του προβλήματος τίθεται όταν ο ασθενής δεν βλέπει να διαβάσει τα μικρά γράμματα, ελέγχοντας κάθε μάτι χωριστά.

Πώς αντιμετωπίζεται
Η πρεσβυωπία αντιμετωπίζεται σήμερα με τους εξής τρόπους:
* Με γυαλιά.
* Με φακούς επαφής.
* Με επεμβάσεις λέιζερ.
* Με ένθετους φακούς.
Γυαλιά για πρεσβυωπία κυκλοφορούν πια παντού, ακόμα και σε καταστήματα καλλυντικών. Είναι ασφαλή; «Τα έτοιμα γυαλιά με κρύσταλλα χωρίς καλή ποιότητα αναγκάζουν στη χρήση πιο δυνατών φακών, προκειμένου να βλέπει το άτομο που τα χρησιμοποιεί και συνεπώς κουράζουν το μάτι», λέει ο κ. Γεωργαράς. «Τα πολυεστιακά γυαλιά είναι εξαιρετικά χρήσιμα για τους ανθρώπους που μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτά».
Νέες μέθοδοι των οπτικών έχουν ως αποτέλεσμα να κατασκεύαζονται εξαιρετικά άνετα πολυεστιακά γυαλιά όπως και φακοί επαφής με πολυεστιακότητα. Αυτοί όμως είναι δύσχρηστοι στις μεγάλες ηλικίες, λόγω της ξηροφθαλμίας.

Οι επεμβάσεις
Οι χειρουργικές μέθοδοι που εφαρμόζονται σήμερα για τη θεραπεία της πρεσβυωπίας είναι:
* Η τοποθέτηση ενδοφακών.
* Monovision, με φακούς και Laser.
* PresbyLaser.
* Τοποθέτηση ενθέτων κερατοειδούς.
* CK ή κερατοπλαστική με ραδιοσυχνότητες.

Οι μικροί πολυεστιακοί ενδοφακοί τοποθετούνται στο εσωτερικό του ματιού, στη θέση του φυσικού φακού και προσφέρουν κοντινή και μακρινή όραση. Τα λέιζερ επεμβαίνουν στον κερατοειδή χιτώνα _ δηλαδή στην εξωτερική στιβάδα του ματιού _ και τον σμιλεύουν, είτε δημιουργώντας μυωπία είτε «σχεδιάζοντας» έναν πολυεστιακό φακό πάνω στη στιβάδα αυτή.

Όλες αυτές οι επεμβάσεις είναι αναίμακτες και ανώδυνες. «Κατά κανόνα, αυτές οι μέθοδοι είναι επιτυχείς και ενέχουν ελάχιστο κίνδυνο ή επιπλοκές», επισημαίνει ο κ. Γεωργαράς. «Αρκετές φορές, όμως, με την εξέλιξη της πρεσβυωπίας χρειάζεται συμπληρωματική επέμβαση μέσα σε μια πενταετία. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η πρεσβυωπία εξελίσσεται και ότι και άλλες παθήσεις μπορεί να έλθουν στο μέλλον (όπως π.χ. ο καταρράκτης), για τις οποίες πρέπει να γίνουν ανάλογες επεμβάσεις».

Η εκτίμηση του οφθαλμιάτρου κατά την προεγχειρητική διαθλαστική μελέτη θα καθορίσει αν ο ασθενής μπορεί να υποβληθεί σε επέμβαση και ποια μέθοδος είναι καλύτερη γι' αυτόν.
«Η ιδανική θεραπεία της πρεσβυωπίας πρέπει να αποδώσει καλή όραση σε μακρινή, μεσαία και κοντινή απόσταση, δεν πρέπει να επηρεάζει την ευαισθησία στις αντιθέσεις του φωτός (contrast sensitivity) ούτε να προκαλεί δυσφωτοψία, πρέπει να είναι ακριβής και το αποτέλεσμά της να διαρκεί στον χρόνο», τονίζει ο κ. Γεωργαράς. «Καμία από τις εφαρμοσμένες θεραπείες για την πρεσβυωπία δεν πληροί όλα τα προαναφερόμενα κριτήρια, προς το παρόν. Η ικανότητα προσαρμογής του οφθαλμού είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο, το οποίο είναι πράγματι δύσκολο και να αναλυθεί πλήρως, αλλά και να βρεθεί η ιδανική θεραπεία».

Το Μοnovision είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος χειρουργικής θεραπείας κατά την εφαρμογή ενδοφακών ή Laser κερατοσμίλευσης. «Δεν είναι όμως και η καλύτερη, ενώ υπάρχουν άλλες προσεγγίσεις για το θέμα όπως είναι η PresbyLasik και οι πολυεστιακοί ενδοφακοί», επισημαίνει ο κ. Γεωργαράς. «Κατά το Monovision, μπορεί να προκληθούν φωτοπικά φαινόμενα στο μάτι που είναι διορθωμένο για κοντά και μπορεί να χρειαστούν γυαλιά, κυρίως στην οδήγηση».

Ο ιδανικός τρόπος για να διορθωθεί η πρεσβυωπία θα ήταν οι προσαρμοστικοί ενδοφακοί. «Σειρά από νέου τύπου προσαρμοστικούς ενδοφακούς έχει εμφανιστεί και θα δούμε αν μπορούν να παρακάμψουν τον πολυπαραγοντικό μηχανισμό της πρεσβυωπίας στο μέλλον», λέει ο κ. Γεωργαράς.
Με μια άλλη μέθοδο (Intracor) που ανακοινώθηκε πρόσφατα, δημιουργούνται ομοκεντρικές ενδοστρωματικές τομές μέσα στον κερατοειδή χιτώνα, βοηθώντας στο διάβασμα χωρίς γυαλιά. Η τεχνική αυτή έχει δοκιμαστεί σε 1.000 πάσχοντες στο εξωτερικό.

Σε ποιους έχουν μεγαλύτερη επιτυχία οι επεμβάσεις
Κριτήρια επιλογής της κατάλληλης τεχνικής για κάθε πάσχοντα είναι:
1. Η πραγματική ανάγκη του για άλλη λύση εκτός των γυαλιών ή των πολυεστιακών φακών επαφής.

2. Η κατανόηση από τον γιατρό των πραγματικών αναγκών του κάθε πάσχοντος όπως είναι η οδήγηση, η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, η ηλικία και η διαθλαστική κατάστασή του.
Η ηλικία είναι πολύ σημαντική παράμετρος για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας. «Είναι εντελώς διαφορετικό να συζητούμε με έναν 40άρη υπερμέτρωπα και με έναν 60άρη πρεσβύωπα», εξηγεί ο κ. Γεωργαράς. «Στον 40άρη θα προτιμήσουμε Lasik υπερμετρωπίας ή PresbyLasik, συνήθως με κάποιου βαθμού Monovision, ενώ για τον μεγαλύτερο θα ήταν προτιμότερη η επέμβαση στον φακό με πολυεστιακό ενδοφακό».

Τα αποτελέσματα
Πoιοι ωφελούνται περισσότερο από τις επεμβάσεις; «Σίγουρα, οι πιο ευχαριστημένοι από οποιαδήποτε εφαρμογή θεραπείας για την πρεσβυωπία είναι οι άνθρωποι με υψηλή υπερμετρωπία ηλικίας 48 - 75 ετών _ δηλαδή την ηλικία που σήμερα θεωρείται άκρως παραγωγική και διευθυντική_ δεδομένου ότι αυτοί οι άνθρωποι χωρίς γυαλιά έχουν πραγματική αναπηρία στην όρασή τους για όλες τις αποστάσεις», υπογραμμίζει ο κ. Γεωργαράς.

Όσοι έχουν μυωπία και πρεσβυωπία μέσου ή υψηλού βαθμού είναι επίσης καλοί δέκτες αυτών των επεμβάσεων, ενώ οι εμμέτρωπες και όσοι έχουν χαμηλή μυωπία συνήθως είναι περισσότερο απαιτητικοί από αυτό που μπορούν να τους προσφέρουν οι επιστήμονες.
Πολλά υπόσχονται οι έρευνες για την ανεύρεση της ιδανικής θεραπείας της πρεσβυωπίας στο άμεσο μέλλον. «Γίνονται έρευνες για την κατασκευή τεχνητού ''βιονικού οφθαλμού''», μας πληροφορεί ο κ. Γεωργαράς, «που φαίνεται ότι θα λύσει το πρόβλημα, όπως και για την κατασκευή ειδικών ενδοφακών».

Υπάρχει, άραγε, τρόπος πρόληψης ή επιβράδυνσης της πρεσβυωπίας; «Όχι, αλλά δεν πρέπει να βάζουμε γυαλιά αμέσως», απαντά ο κ. Γεωργαράς. «Πρέπει να προσπαθούμε και χωρίς γυαλιά, με λίγο καλύτερο φωτισμό και απομάκρυνση του κειμένου. Αυτό βέβαια έχει κάποιο όριο. Ύστερα από αυτό το όριο, η χρήση πρεσβυωπικών γυαλιών ή η διόρθωση είναι αναγκαία».

Συμβουλές για καλή όραση
Αν και δεν μπορείτε να προλάβετε την πρεσβυωπία, μπορείτε να προστατεύσετε τα μάτια και την όρασή σας με τις ακόλουθες συμβουλές των ειδικών της Κλινικής Μάγιο στις ΗΠΑ:

* Να εξετάζετε τακτικά τα μάτια σας. Ανεξάρτητα από το πόσο καλά βλέπετε, να επισκέπτεσθε τακτικά τον οφθαλμίατρο για εξέταση.

* Να ελέγχετε χρόνιες παθήσεις. Ορισμένες παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπέρταση, μπορεί να επηρεάσουν την όρασή σας, εάν δεν λαμβάνετε την κατάλληλη αγωγή.
* Να αναγνωρίζετε τα ύποπτα συμπτώματα. Ξαφνική απώλεια της όρασης του ενός ματιού, λάμψεις, μαύρα στίγματα, ξαφνικό θόλωμα του ματιού, φωτοστέφανα ή ουράνια τόξα γύρω από τα φώτα, μπορεί να υποδηλώνουν σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως οξύ γλαύκωμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο ή κάποια πάθηση της ωχράς κηλίδας. Να μιλήστε αμέσως με τον γιατρό σας εάν διαπιστώσετε κάποιο ύποπτο σύμπτωμα.

* Να προστατεύετε τα μάτια σας από τον ήλιο. Να φοράτε γυαλιά που εμποδίζουν την υπεριώδη ακτινοβολία. Αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό εάν περνάτε πολλή ώρα στον ήλιο ή παίρνετε φάρμακα που αυξάνουν την ευαισθησία σας στην ηλιακή ακτινοβολία.

* Να τρώτε υγιεινές τροφές. Προσπαθείτε να τρώτε πολλα φρούτα και φυλλώδη πράσινα λαχανικά. Τα τρόφιμα αυτά περιέχουν πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως βιταμίνες Α και βήτα καροτένη, που είναι ζωτικές για τη διατήρηση καλής όρασης.

* Να χρησιμοποιείτε τα σωστά γυαλιά.

* Να έχετε καλό φωτισμό.
Πόσο συχνά να εξετάζετε τα μάτια σας
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας, εάν δεν φοράτε γυαλιά ή φακούς επαφής, δεν έχετε συμπτώματα από τα μάτια και διατρέχετε χαμηλό κίνδυνο για ανάπτυξη μιας οφθαλμικής πάθησης, θα πρέπει να εξετάζεσθε ως εξής:

* Κάθε πέντε έως δέκα χρόνια ένα είσθε κάτω από 40 χρονών.

* Κάθε δύο έως τέσσερα χρόνια εάν είσθε 40-64 χρονών.

* Κάθε ένα έως δύο χρόνια εάν είσθε 65 χρονών και άνω.
Εάν φοράτε γυαλιά ή φακούς επαφής θα πρέπει να εξετάζεσθε πιο συχνά. Εάν παρατηρήσετε οτιδήποτε στην όρασή σας, κλείστε ραντεβού με τον οφθαλμίατρό σας όσο πιο σύντομα μπορείτε.